Bài 12: Nước biển và đại dương SVIP

1. Tính chất của nước biển và đại dương

a, Độ muối

- Nước biển có nhiều chất hòa tan, nhiều nhất là các muối khoáng. Độ muối trung bình của nước biển là 35‰. Độ muối tăng hay giảm phụ thuộc vào lượng bốc hơi, lượng mưa và lượng nước sông đổ vào (ví dụ: Biển Đỏ có độ muối đạt tới 43‰).

- Độ muối thay đổi theo vĩ độ: ở cực độ muối thấp nhất, chí tuyến độ muối cao nhất.

- Độ muối thay đổi theo độ sâu, tùy thuộc điều kiện khí tượng, thủy văn.

b, Nhiệt độ

- Chế độ nhiệt của nước biển điều hòa hơn chế độ nhiệt của không khí. Nhiệt độ trung bình bề mặt toàn bộ đại dương thế giới là khoảng 17⁰C.

- Nhiệt độ nước biển thay đổi theo mùa trong năm, mùa hạ cao hơn mùa đông.

- Nhiệt độ nước biển giảm dần từ Xích đạo về hai cực. Nhiệt độ nước biển cũng thay đổi theo độ sâu.

2. Sóng, thủy triều, dòng biển

a, Sóng

- Khái niệm: Sóng là sự dao động của nước theo chiều thẳng đứng.

Hình 1: Sơ đồ hình thành sóng biển

- Nguyên nhân: Sóng có nguồn gốc phát sinh từ gió. Gió càng mạng, sóng càng cao.

- Sóng thần: Do hoạt động kiến tạo dưới đáy biển tạo nên, lan truyền theo phương ngang, với tốc độ lớn, có thể cao trên 20m.

Hình 2: Sóng thần tại Nhật Bản

b, Thủy triều

- Khái niệm: Thủy triều là hiện tượng nước biển dâng cao và hạ thấp theo quy luật hàng ngày.

- Nguyên nhân: Do lực hấp dẫn của Mặt Trăng, Mặt Trời và lực li tâm của Trái Đất.

- Biểu hiện:

+ Thủy triều lên xuống với biên độ thay đổi theo không gian và thời gian.

+ Khi Trái Đất, Mặt Trăng và Mặt Trời cùng nằm trên một đường thẳng thì thuỷ triều lên cao nhất (triều cường). Khi Trái Đất, Mặt Trăng và Mặt Trời vuông góc với nhau thì thuỷ triều xuống thấp nhất (triều kém).

- Ngoài ra thủy triều còn chịu tác động của khí áp, đường bờ biển.

Hình 3: Minh họa sơ đồ hình thành thủy triều

c, Dòng biển

- Khái niệm: Dòng biển là dòng nước chảy trong biển và đại dương.

- Nguyên nhân: Các dòng biển sinh ra chủ yếu do các loại gió thường xuyên hoặc sự chệnh lệch nhiệt độ, độ muối,...giữa các vùng biển khác nhau. 

- Phân loại: Có 2 loại dòng biển

+ Dòng biển nóng xuất phát từ vùng có vĩ độ thấp chảy về vùng có vĩ độ cao.

+ Dòng biển lạnh xuất phát từ vùng vĩ độ cao về vùng có vĩ độ thấp.

- Ở vùng gió mùa hoạt động thường xuyên, xuất hiện các dòng biển thay đổi tính chất và đổi chiều theo mùa.

Hình 4: Bản đồ các dòng biển trên thế giới

3. Vai trò của biển và đại dương đối với sự phát triển kinh tế - xã hội

- Biển và đại dương cung cấp nguồn tài nguyên quý giá: tài nguyên sinh vật biển, tài nguyên khoáng sản biển (dầu mỏ, khí thiên nhiên, muối biển,...); năng lượng sóng biển, thủy triều,...

- Biển và đại dương là môi trường cho các hoạt động kinh tế - xã hội: đánh bắt và nuôi trồng thủy sản, giao thông vận tải biển, du lịch biển,...

- Biển và đại dương góp phần điều hòa khí hậu, đảm bảo sự đa dạng sinh học.

=> Tuy nhiên, tài nguyên biển là có hạn và dễ bị tổn thương. Vì vậy, con người cần khai thác biển và đại dương một cách hợp lí và bền vững.

Hình 5: Phát triển du lịch biển