1. Quy luật địa đới
a. Khái niệm
Là quy luật về sự thay đổi của các thành phần tự nhiên và cảnh quan địa lí theo vĩ độ (từ Xích đạo về hai cực).
b. Nguyên nhân
Do Trái Đất hình cầu nên góc chiếu của tia sáng Mặt Trời tới bề mặt đất giảm độ lớn từ Xích đạo về hai cực kéo theo sự thay đổi của các yếu tố tự nhiên khác.
c. Biểu hiện
- Quy luật địa đới biểu hiện rõ rệt nhất ở các vùng đất bằng phẳng, rộng lớn.
- Quy luật địa đới là quy luật phổ biến của vỏ địa lí, được thể hiện qua các yếu tố và thành phần tự nhiên.
+ Sự phân bố các vòng đai nhiệt trên Trái Đất:
| Vòng đai |
Vị trí |
| Nóng |
Nằm giữa hai đường đẳng nhiệt năm +200C của bán cầu Bắc và bán cầu Nam, trong khoảng giữa vĩ tuyến 300B và 300N. |
| Ôn hoà |
Nằm giữa hai đường đẳng nhiệt năm +200C và đường đẳng nhiệt năm +100C tháng nóng nhất của hai bán cầu. |
| Lạnh |
Nằm giữa hai đường đẳng nhiệt năm +100C và đường đẳng nhiệt năm +00C tháng nóng nhất, ở vĩ độ cận cực của hai bán cầu. |
| Băng tuyết vĩnh cửu |
Nhiệt độ quanh năm đều dưới 00C, bao quanh hai cực. |
+ Các đai khí áp, các đới gió và lượng mưa trên Trái Đất: khí áp và gió thường xuyên trên Trái Đất cũng được phân bố theo các đai khí áp và các đới gió từ Xích đạo về hai cực. Lượng mưa có sự khác nhau giữa vùng Xích đạo, chí tuyến, ôn đới và cực.
+ Các đới khí hậu: khí hậu được hình thành do tác động của bức xạ Mặt Trời, hoàn lưu khí quyển và bề mặt đêm. Bức xạ Mặt Trời và hoàn lưu khí quyển là các yếu tố địa đới trên phạm vi rộng lớn nên tạo ra các đới khí hậu.
+ Các nhóm đất và các kiểu thực vật chính: sự phân bố của các thảm thực vật trên thế giới phụ thuộc vào khí hậu; đất chịu tác động của khí hậu và sinh vật. Do vậy, sự phân bố của đất và thực vật trên lục địa cũng thay đổi từ Xích đạo về hai cực.
d. Ý nghĩa thực tiễn
Hiểu biết sự phân bố các sự vật, hiện tượng tự nhiên trên Trái Đất có tính quy luật từ Xích đạo về hai cực giúp con người định hướng và có các hoạt động thực tiễn phù hợp với môi trường sống.
@200631527479@
2. Quy luật phi địa đới
a. Khái niệm
Là quy luật về sự phân bố của các thành phần tự nhiên và cảnh quan địa lí theo kinh độ và theo độ cao.
b. Nguyên nhân
- Khí hậu (nhiệt độ, lượng mưa, độ ẩm,...) thay đổi theo độ cao địa hình.
- Sự phân bố lục địa, đại dương và địa hình núi cao khác nhau và các thành phần tự nhiên ở khu vực khác nhau (các bờ, độ cao) sẽ có những đặc điểm khác nhau.
c. Biểu hiện
| |
Quy luật địa ô (theo kinh độ) |
Quy luật đai cao (theo độ cao) |
| Khái niệm |
Là sự thay đổi của các thành phần tự nhiên và cảnh quan địa lí theo kinh độ. |
Là sự thay đổi của các thành phần tự nhiên và cảnh quan địa lí theo độ cao địa hình. |
| Biểu hiện |
- Sự phân bố lục địa và đại dương làm cho khí hậu và kéo theo một số thành phần tự nhiên (nhất là thảm thực vật) thay đổi từ Đông sang Tây.
- Càng gần biển, tính chất đại dương càng rõ rệt; càng vào sâu trung tâm lục địa thì tính chất lục địa càng tăng.
|
Sự thay đổi nhiệt ẩm theo độ cao ở miền núi kéo theo sự phân bố các vành đai sinh vật và nhóm đất theo độ cao. |
d. Ý nghĩa thực tiễn
Hiểu biết về sự phân hoá của tự nhiên và theo đai cao cho phép xác định các định hướng chung và biện pháp cụ thể để ứng xử với tự nhiên một cách hợp lí trong các hoạt động sản xuất, kinh doanh và đời sống hàng ngày.
Quy luật địa đới và quy luật phi địa đới diễn ra đồng thời và có tác động lẫn nhau. Tuy nhiên, quy luật nào phát huy mạnh hơn, chi phối thiên nhiên nhiều hơn lại phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể.
@200631589823@
Bạn có thể đánh giá bài học này ở đây