Bài 16: Nhật Bản SVIP

1. Cuộc Duy tân Minh Trị 

* Hoàn cảnh: 

- Sau năm 1853, chính quyền Mạc phủ Tô-ku-ga-oa ngày càng suy yếu. 

- Tháng 4-1868, quyền lực của Mạc phủ chấm dứt, quyền cai trị đất nước được trao lại cho Thiên hoàng. 

- Tháng 1-1868, Thiên hoàng Minh Trị bắt đầu tiến hành duy tân đất nước.

* Mục đích: "Đạt được những điểm cao nhất của nền văn minh mà các nước tiên tiến đang thụ hưởng". 

* Nội dung: 

- Chính trị: thành lập chính phủ theo mô hình của Đức sau thống nhất (1871); ban hành Hiến pháp (1898), lập Quốc hội. 

- Kinh tế: thống nhất tiền tệ, thị trường; cho phép mua bán ruộng đất; xây dựng đường sá; cầu cống...; phát triển kinh tế tư bản chủ nghĩa. 

- Giáo dục: thi hành chế độ giáo dục bắt buộc; tăng cường nội dung khoa học - kĩ thuật; cử thanh niên ưu tú đi học ở phương Tây. 

- Quân sự: tổ chức và huấn luyện quân đội theo kiểu phương Tây; thực hiện chế độ nghĩa vụ quân sự, đóng tàu chiến, sản xuất vũ khí. 

* Kết quả, ý nghĩa: 

- Cuộc Duy tân diễn ra thành công. 

- Nhật Bản phát triển vượt bậc, trở thành nước tư bản công nghiệp, thoát khỏi nguy cơ trở thành thuộc địa. 

- Cuộc Duy tân Minh Trị có ý nghĩa như một cuộc cách mạng tư sản, đưa Nhật Bản có vị thế bình đẳng với các nước Âu - Mỹ. 

2. Sự hình thành chủ nghĩa đế quốc ở Nhật Bản vào cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX

- Cuối thế kỉ XIX, nhiều công ty độc quyền xuất hiện ở Nhật Bản như Mít-su-bi-si, Mít-xưi, giữ vai trò to lớn trong đời sống kinh tế, chính trị. 

 Hình 1. Lược đồ về sự bành trướng của đế quốc Nhật Bản cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX

- Bước sang thế kỉ XX, Nhật Bản đẩy mạnh chính sách xâm lược và bành trướng, tiến hành chiến tranh với Trung Quốc (1894-1895), chiến tranh với Nga (1904-1905) và chiếm đóng nhiều thuộc địa: Đài Loan, bán đảo Liêu Đông, cảng Lữ Thuận, phía nam đảo Xa-kha-lin, Triều Tiên, Sơn Đông....

=> Đầu thế kỉ XX, Nhật Bản trở thành một đế quốc hùng mạnh ở châu Á.