Bài 19: Việt Nam nửa đầu thế kỉ XIX (Phần I) SVIP

Bài 19: VIỆT NAM NỬA ĐẦU THẾ KỈ XIX

1. Sự ra đời của nhà Nguyễn

- Bối cảnh: vua Quang Trung qua đời (1792), nhà Tây Sơn suy yếu.

- Quá trình ra đời của nhà Nguyễn:

+ Năm 1801, Nguyễn Phúc Ánh đem quân đánh chiếm kinh đô Phú Xuân.

→ Nguyễn Quang Toản rời bỏ Phú Xuân chạy ra Bắc và bị bắt ở Bắc Giang.

→ Triều đại Tây Sơn kết thúc.

+ Năm 1802, nhà Nguyễn chính thức thành lập, chọn Phú Xuân (Thừa Thiên Huế) làm kinh đô.

Hình 1: Cố đô Huế - kinh đô nhà Nguyễn

2. Tình hình chính trị

* Tổ chức bộ máy nhà nước: nhà Nguyễn xây dựng nhà nước quân chủ tập quyền trên lãnh thổ Việt Nam từ ải Nam Quan đến mũi Cà Mau.

- Thời vua Gia Long:

+ Năm 1804, vua Gia Long đổi tên nước thành Việt Nam.

+ Về cơ cấu hành chính:

• Vua chỉ trực tiếp quản lí 4 doanh và 7 trấn.

• Cả nước chia thành ba khu vực: Bắc thành (vùng đất mang đậm truyền thống “phù Lê”), Gia Định thành (vùng đất chúa Nguyễn khai phá ở phía Nam) và Trực doanh.

• Bắc thành và Gia Định thành mỗi vùng là một Tổng trấn cai quản, quyền lực như một phó vương.

- Thời vua Minh Mạng:

+ Cả nước được chia thành 30 tỉnh và 1 phủ Thừa Thiên.

+ Đứng đầu liên tỉnh là Tổng đốc, đứng đầu tỉnh là Tuần phủ.

→ Bộ máy nhà nước quân chủ đạt đến mức độ hoàn thiện từ trung ương đến địa phương.

* Về luật pháp: ban hành Hoàng Việt luật lệ (gọi là Luật Gia Long): gồm 398 điều và 7 chương, bao quát hầu hết các lĩnh vực của đời sống kinh tế, chính trị, xã hội.

* Về quân đội: chia thành 3 bộ phận:

- Thân binh (bảo vệ nhà vua).

- Cấm binh (phòng thủ hoàng thành).

- Tinh binh (ở kinh đô và các địa phương).

* Về đối ngoại:

- Thực thi “bang giao triều cống” với nhà Thanh.

- Đối đầu với Xiêm, buộc Lào, Chân Lạp thần phục.

- Thiết lập ngoại giao, buôn bán với Ấn Độ và các nước Đông Nam Á.

- Các nước phương Tây:

+ Thời Gia Long, quan hệ với Pháp khá cởi mở.

+ Thời Minh Mạng, nhà Nguyễn khước từ tất cả yêu cầu bang giao của các nước phương Tây.