Bài học cùng chủ đề
Bài 20: Phân bố dân cư và độ thị hóa trên thế giới SVIP
1. Phân bố dân cư
a. Tình hình phân bố dân cư trên thế giới
- Dân cư thế giới phân bố rất không đều. Những vùng dân cư tập trung đông đúc như: Nam Á, Đông Á, Đông Nam Á,… lại có những vùng thưa dân như: Bắc Á, châu Đại Dương,...
Hình 1: Bản đồ mật độ dân số các nước trên thế giới
b. Các nhân tố tác động đến phân bố dân cư
Phân bố dân cư là một hiện tượng xã hội có tính quy luật do tác động tổng hợp của hàng loạt nhân tố từ tự nhiên đến kinh tế - xã hội.
| Nhân tố | Tác động |
| Tự nhiên |
+ Tạo điều kiện thuận lợi hoặc gây trở ngại cho sự cư trú của con người. + Những khu vực có điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên phong phú, môi trường thiên nhiên thuận lợi là các khu vực có dân cư sinh sống đông đúc và ngược lại. |
| Kinh tế - xã hội |
+ Trình độ phát triển của lực lượng sản xuất quyết định việc phân bố dân cư, làm cho phân bố dân cư chuyển từ tự phát sáng tự giác. Sự phân bố dân cư phụ thuộc chặt chẽ vào tính chất của nền kinh tế. + Những khu vực được khai thác lâu đời thường có dân cư đông đúc hơn những khu vực mới khai thác. + Di cư có tác động tới sự phân bố dân cư thế giới. Trong lịch sử, các luồng di dân lớn có thể làm thay đổi tỉ trọng dân số của cả một châu lục. |
Hình 2: Di cư ồ ạt ở các nước
2. Đô thị hóa
a. Khái niệm
- Khái niệm: Là một quá trình kinh tế - xã hội mà biểu hiện của nó là sự tăng nhanh về số lượng và quy mô của các điểm dân cư đô thị, sự tập trung dân cư trong các thành phố, nhất là các thành phố lớn và phổ biến rộng rãi lối sống thành thị.
- Ý nghĩa tỉ lệ dân thành thị
+ Là một trong các thước đo quan trọng về trình độ phát triển của quá trình đô thị hóa.
+ Cơ sở để đánh giá mức độ đô thị hóa giữa các quốc gia.
b. Các nhân tố tác động đến đô thị hóa
- Quá trình đô thị hóa nhanh hay chậm, diễn ra thuận lợi hay khó khăn, diễn biến tích cực hay tiêu cực,... phụ thuộc vào sự tác động của nhiều yếu tố.
Hình 3: Tỉ lệ đô thị hóa trên thế giới
| Nhân tố | Tác động |
| Vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên |
+ Các đặc điểm tự nhiên như quỹ đất, địa hình, nguồn nước, tài nguyên khoáng sản,... tạo thuận lợi hay khó khăn cho đô thị hóa. + Tuy nhiên, các nhân tố tự nhiên không phải là nhân tố quyết định đô thị hóa. |
| Kinh tế - xã hội |
+ Sự phát triển kinh tế, đặc biệt là phát triển công nghiệp gắn với khoa học - công nghệ có tác động đặc biệt quan trọng tới đô thị hóa. Công nghiệp hóa và đô thị hóa là hai quá trình song hành và hỗ trợ nhau cùng phát triển. + Lối sống, mức thu nhập, trình độ văn hóa, nghề nghiệp,... đều có tác động đến quá trình đô thị hóa. + Chính sách phát triển đô thị được đề ra xuất phát từ những hoàn cảnh cụ thể về tự nhiên, kinh tế - xã hội,... của quốc gia, của vùng và được ban hành bởi các chính sách về quy hoạch đô thị. Đây là nhân tố quyết định hướng phát triển đô thị trong tương lai. |
c. Ảnh hưởng của đô thị hóa đến phát triển kinh tế - xã hội và môi trường
|
|
Ảnh hưởng tích cực |
Ảnh hưởng tiêu cực |
|
Về kinh tế |
- Tăng quy mô và tỉ lệ lao động ở các khu vực công nghiệp và xây dựng, dịch vụ. - Thay đổi cơ cấu nền kinh tế, đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế. - Tăng năng suất lao động. |
- Giá cả ở đô thị thường cao. - Tăng sự chênh lệch trong phát triển kinh tế giữa thành thị và nông thôn. |
|
Về xã hội |
- Tạo thêm nhiều việc làm mới. - Phổ biến lối sống thành thị, tạo điều kiện tiếp cận nhiều thiết bị văn minh trong đời sống. - Nâng cao trình độ văn hóa, nghề nghiệp của một bộ phận dân cư. |
- Tạo áp lực về nhà ở, hạ tầng đô thị. - Nguy cơ gia tăng tệ nạn xã hội. |
|
Về môi trường |
- Mở rộng và phát triển không gian đô thị, hình thành môi trường đô thị, cơ sở hạ tầng hiện đại, nâng cao chất lượng cuộc sống. |
- Đô thị hóa tự phát thường dẫn đến môi trường bị ô nhiễm, giao thông tắc nghẽn. |
Hình 4: Những ảnh hưởng tiêu cực từ quá trình đô thị hóa
Bạn có thể đánh giá bài học này ở đây