Bài 30. Vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên, dân cư và xã hội Cộng hòa Nam Phi (phần 1) SVIP

I. Vị trí địa lí

1. Vị trí

- Lãnh thổ nằm hoàn toàn ở Nam bán cầu là vùng đất cuối cùng ở phía nam châu Phi.

- Lãnh thổ phần đất liền trải dài:

+ Theo chiều vĩ tuyến từ khoảng vĩ độ 22^oN đến vĩ độ 35^oN.

+ Theo chiều kinh tuyến từ khoảng kinh độ 17^oĐ đến kinh độ 33^oĐ. 

=> Thiên nhiên có sự khác biệt so với các quốc gia còn lại ở châu lục.

2. Diện tích

 Có diện tích khoảng 1,2 triệu km², chiếm khoảng 4,0% diện tích châu Phi.

3. Tiếp giáp

- Chung biên giới với sáu quốc gia là Na-mi-bi-a, Bốt-xoa-na, Dim-ba-bu-ê, Mô-dăm-bích, E-xoa-ti-na, Lê-xô-thô.

- Phía Tây, Nam, Đông: giáp Đại Tây Dương và Ấn Độ Dương với đường bờ biển kéo dài hơn 3000 km => Thuận lợi cho việc xây dựng các cảng biển và hoạt động kinh tế biển.

- Cực Nam của Cộng hoà Nam Phi nằm trên tuyến hàng hải quan trọng kết nối Đại Tây Dương và Ấn Độ Dương.

- Phía Bắc: giáp các quốc gia của khu vực => Thuận lợi cho giao lưu kinh tế, văn hoá với các nước láng giềng. Riêng quốc gia Lê-xô-thô nằm hoàn toàn bên trong lãnh thổ Cộng hoà Nam Phi.

II. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên

1. Địa hình và đất đai

- Đại bộ phận lãnh thổ Cộng hoà Nam Phi nằm trên cao nguyên rộng lớn, có cấu tạo nhiều bậc, độ cao trung bình khoảng 2 000 m.

- Khu vực nội địa:

+ Địa hình: có cao nguyên tương đối bằng phẳng với nhiều bậc địa hình.

+ Đất: chủ yếu là đất xám hoang mạc và bán hoang mạc, đất xa van, khô cằn, ít dinh dưỡng => Không thuận lợi cho trồng trọt, tuy nhiên một phần nhỏ có thể phát triển đồng cỏ để chăn nuôi gia súc.

- Khu vực ven biển và thung lũng sông:

+ Địa hình: có địa hình đồng bằng.

+ Đất: đất màu mỡ => Thuận lợi cho sản xuất và cư trú.

- Dãy Đrê-ken-béc: kéo dài hơn 1000km, hình thành ranh giới ngăn cách giữa các cao nguyên rộng lớn trong nội địa với các đồng bằng và vùng thấp ven Ấn Độ Dương => Địa hình núi chia cắt gây khó khăn cho giao thông và kết nối thị trường trong nước.

2. Khí hậu

a. Đặc điểm

- Cộng hoà Nam Phi nằm chủ yếu trong đới khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt.

- Khí hậu có sự phân hoá theo lãnh thổ:

+ Vùng nội địa và duyên hải phía tây có khí hậu nhiệt đới lục địa khô hạn, lượng mưa ít, cảnh quan chủ yếu là hoang mạc, xa van, cây bụi chỉ phù hợp để phát triển chăn nuôi gia súc.

+ Vùng duyên hải đông nam có khí hậu nhiệt đới ẩm, lượng mưa hàng năm khá cao, thuận lợi trồng các loại cây công nghiệp như mía, chè, cọ dầu và cây ăn quả (chuối, dứa,...).

+ Vùng ven biển phía nam có khí hậu cận nhiệt địa trung hải, thuận lợi trồng các loại cây ăn quả cận nhiệt như nho, cam, chanh.

b. Đánh giá

- Tạo điều kiện cho Cộng hoà Nam Phi có cơ cấu cây trồng, vật nuôi đa dạng, đặc biệt là các cây trồng nhiệt đới, cận nhiệt có giá trị xuất khẩu.

- Khí hậu khô hạn => Phải đầu tư xây dựng nhiều công trình thuỷ lợi.

3. Sông, hồ

a. Sông

- Có nhiều sông nhưng chủ yếu là sông ngắn và dốc. Phần lớn các sông bắt nguồn từ các cao nguyên nội địa và dãy Đrê-ken-béc rồi chảy ra biển.

- Nguồn cung cấp nước cho sông ngòi chủ yếu là nước mưa nên chế độ nước sông phụ thuộc chặt chẽ vào chế độ mưa.

- Hai sông lớn nhất Cộng hoà Nam Phi:

 + Sông O-ran-giơ bắt nguồn từ dãy Đrê-ken-béc và các cao nguyên nội địa chảy về hướng Tây và đổ ra Đại Tây Dương.

 + Sông Lim-pô-pô bắt nguồn từ các cao nguyên nội địa chảy về hướng Đông và hướng Nam, đổ ra Ấn Độ Dương.

- Ngoài ra, còn có nhiều sông nhỏ bắt nguồn từ phía Đông và Nam dãy Đrê-ken-béc, đổ ra Ấn Độ Dương.

=> Nhìn chung, sông ngòi ở Cộng hoà Nam Phi ít có giá trị giao thông, chủ yếu phục vụ tưới tiêu và thuỷ điện.

b. Hồ

 Cộng hoà Nam Phi có ít hồ, chủ yếu là hồ thuỷ lợi. Một số hồ thuỷ lợi có vai trò quan trọng trong việc cung cấp nước sinh hoạt và sản xuất như hồ Blô-em-hôp, Von,...

4. Sinh vật

- Rừng ở Nam Phi chiếm khoảng 7,6% diện tích lãnh thổ, chủ yếu là rừng thưa xavan, rừng lá cứng, trong đó xavan chiếm đến 34,3% diện tích đất nước.

- Mặc dù tài nguyên rừng ít đa dạng nhưng có vai trò quan trọng đối với sự phát triển đất nước. Một số khu rừng nguyên sinh đã được bảo tồn nhằm duy trì sự đa dạng sinh học và là địa điểm quan trọng thu hút khách du lịch như vườn quốc gia Ca-ru, Ma-bun-bu-ê,...

5. Khoáng sản

- Cộng hoà Nam Phi là quốc gia giàu tài nguyên khoáng sản: chiếm khoảng 88% trữ lượng bạch kim, 80% trữ lượng man-gan, 72% trữ lượng crôm, 13% trữ lượng vàng, 10% trữ lượng kim cương,... của thế giới và tập trung ở vùng cao nguyên trong nội địa.

- Nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú là cơ sở để phát triển các ngành công nghiệp và đóng góp quan trọng vào kim ngạch xuất khẩu, thu ngoại tệ cho đất nước.

6. Biển

- Cộng hoà Nam Phi có vùng biển rộng lớn thuộc Ấn Độ Dương và Đại Tây Dương.

- Vùng biển Nam Phi có nhiều bãi cá, tôm thuận lợi phát triển nuôi trồng và đánh bắt thuỷ sản.

- Đường bờ biển dài, có một số vịnh nước sâu ở Kếp-tao, Po Ê-li-da-bét, Đuốc-ban,... phù hợp để xây dựng và phát triển hệ thống cảng biển.

- Ngoài ra, Nam Phi cũng có nhiều bãi biển đẹp thu hút khách du lịch.​-