Bài 5: Quá trình khai phá vùng đất phía Nam từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XVIII SVIP

1. Khái quát quá trình khai phá vùng đất phía Nam từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XVIII

- Vào đầu thế kỉ XVI, xứ Thuận Hóa, Quảng Nam dân cư vẫn còn thưa thớt. 

- Năm 1558, Nguyễn Hoàng (con trai thứ của Nguyễn Kim) được cử làm trấn thủ Thuận Hóa  và mười hai năm sau, ông kiêm luôn trấn thủ Quảng Nam.

Chỉ trong thời gian ngắn, Thuận Hóa và Quảng Nam đã trở thành một vùng đất yên bình, kinh tế phát triển, dân cư tụ về ngày càng đông, tạo tiềm lực cho người Việt tiếp tục xuôi nam, khai phá những vùng đất mới, hoang vu.

- Vào năm 1597, Nguyễn Hoàng sai Lương Văn Chánh tổ chức đưa dân từ Tuy Viễn (nay thuộc Bình Định) vào đất Phú Yên ngày nay, lập làng mạc, khai khẩn "hoang điền nhàn thổ" (ruộng đất bỏ hoang của người Chăm).  Năm 1611, phủ Phú Yên được thành lập.

- Cũng từ cuối thế kỉ XVI, người Việt tiếp tục di cư về phía nam, tới Mô Xoài (Bà Rịa - Vũng Tàu), Bến Nghé, Sài Gòn,... khai hoang mở đất. 

Quá trình này được đẩy nhanh hơn sau cuộc hôn nhân giữa Ngọc Vạn (con của chúa Nguyễn Phúc Nguyên) với vua Cam-pu-chia vào năm 1620.

- Năm 1693, phần đất của Chiêm Thành (Ninh Thuận và Bình Thuận) sáp nhập thành một trấn của Đàng Trong.

- Năm 1698, Nguyễn Hữu Cảnh vào kinh lí vùng đất phía nam, đặt phủ Gia Định. Vùng đất Mỹ Tho, Hà Tiên cũng được sáp nhập vào phủ này sau đó.

- Đến giữa thế kỉ XVIII, vùng đất phương Nam hoang vu đã xuất hiện thêm nhiều thôn ấp mới, nhiều trung tâm giao thương phát triển như: Nông Nại Đại Phố, Gia Định, Bến Nghé, Hà Tiên,...

2. Quá trình thực thi chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đả Trường Sa của các chúa Nguyễn và ý nghĩa lịch sử

a) Xác nhận và thực thi chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa

- Quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa là một dải các đảo được gọi bằng nhiều tên khác nhau trong các bộ chính sử của các triều đại phong kiến Việt Nam như: Bãi Cát Vàng, Vạn Lý Hoàng Sa, Vạn Lý Trường Sa, Đại Trường Sa,...

- Theo ghi chú bản đồ trong bộ Thiên Nam tứ chí lộ đồ thư  biên soạn vào thế kỉ XVII, quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa thuộc phủ Tư Nghĩa (Quảng Ngãi).

Phần chú giải trên bản đồ ghi rõ: "Giữa biển có một bãi cát dài, gọi là Bãi Cát Vàng, dài độ 400 dặm, rộng 20 dặm, đứng dựng giữa biển. Từ cửa biển Đại Chiêm đến cửa Sa Vinh, mỗi lần có gió Tây - Nam thì thương thuyền các nước ở phía trong trôi dạt về đấy; gió Đông - Bắc thì thương thuyền phía ngoài cũng trôi dạt ở đấy, đều cùng chết đói hết cả. Hàng hóa đều ở đó. Họ Nguyễn mỗi năm, vào tháng cuối mùa đông đưa mười tám chiếc thuyền đến lấy hóa vật, phần nhiều là vàng, bạc, tiền tệ, súng đạn,..."

(Viện Khảo cổ, Hồng Đức bản đồ, Sài Gòn, 1962)

- Để thực thi chủ quyền của nhà nước Đại Việt đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, chúa Nguyễn Phúc Nguyên đã thành lập hải đội Hoàng Sa, sau đó lập thêm đội Bắc Hải, "sai đội Hoàng Sa kiêm quản".

+ Hải đội Hoàng Sa đảm nhận việc khai thác và canh giữ các đảo ở Biển Đông, chạy dài ngoài khơi, từ phía tây nam đảo Hải Nam xuống vùng quần đảo Trường Sa, tới tận vùng đảo Côn Sơn ngày nay.

+ Hải đội có quyền thu gom những hàng hóa của các tàu nước ngoài bị đắm ở hai khu vực quần đảo để về nộp cho triều đình.

b) Ý nghĩa của quá trình thực thi chủ quyền trên đảo Hoàng Sa và Trường Sa của chúa Nguyễn

- Chúa Nguyễn ở Đàng Trong là chính quyền đầu tiên đã xác định được chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa. 

- Vào đầu thế kỉ XVII, việc thực thi chủ quyền được thực hiện một cách chặt chẽ thông qua hoạt động thường xuyên của hải đội Hoàng Sa từ tháng 2 đến tháng 8 hằng năm.

- Dưới sự kiểm soát chặt chẽ của chính quyền chúa Nguyễn, quá trình thực thi chủ quyền được thực hiện một cách liên tục suốt từ thế kỉ XVII và được tiếp nối với nhà Tây Sơn và nhà Nguyễn.

- Nhờ những hoạt động kiểm soát và khai thác, chiếm giữ của hải đội Hoàng Sa, "Bãi Cát Vàng" không chỉ được ghi nhận trong bản đồ của nhà nước phong kiến Đại Việt mà trên thực tế đã là một vùng biển đảo không thể tách rời với đời sống của cư dân ven biển miền Trung Việt Nam từ thế kỉ XVI.

Chúc các em học tốt !