Bài 6. Cách mạng tháng Tám năm 1945 SVIP

CHỦ ĐỀ 3: CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945, CHIẾN TRANH GIẢI PHÓNG DÂN TỘC VÀ CHIẾN TRANH BẢO VỆ TỔ QUỐC TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM

(TỪ THÁNG 8 NĂM 1945 ĐẾN NAY)

BÀI 6: CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945

1. Bối cảnh lịch sử

- Thế giới:

+ Đầu tháng 8-1945, quân Đồng minh tấn công quân đội Nhật Bản ở châu Á - Thái Bình Dương.

+ Ngày 6 và 9-8-1945, Mỹ ném bom nguyên tử xuống thành phố Hi-rô-si-ma và Na-ga-xa-ki của Nhật Bản.

+ Cùng thời gian Hồng quân Liên Xô tấn công, tiêu diệt đội quân Quan Đông của Nhật Bản ở Đông Bắc Trung Quốc.

+ Ngày 15-8-1945, Nhật hoàng tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện. Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc.

Hình 1. Cột khói khổng lồ tạo bởi quả bom nguyên tử do quân đội Mỹ ném xuống Hi-rô-si-ma, Nhật Bản (ngày 6-8-1945)

- Trong nước:

+ Quân Nhật rệu rã, Chính phủ Trần Trọng Kim hoang mang, dao động,…

+ Đảng Cộng sản Đông Dương đã có sự chuẩn bị đầy đủ về đường lối và phương pháp đấu tranh.

+ Ngày 13-8-1945, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh thành lập Uỷ ban Khởi nghĩa toàn quốc, ban bố Quân lệnh số 1, chính thức phát lệnh Tổng khởi nghĩa trên cả nước.

+ Từ ngày 14 đến ngày 15-8-1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào (Tuyên Quang) thông qua kế hoạch lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa.

+ Từ ngày 16 đến ngày 17-8-1945, Đại hội Quốc dân được triệu tập ở Tân Trào, tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng, thông qua 10 chính sách của Việt Minh, cử ra Uỷ ban Dân tộc giải phóng Việt Nam do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.

Hình 2. Quân lệnh số 1 của Uỷ ban khởi nghĩa toàn quốc, ngày 13-8-1945, (nguồn: Bảo tàng Lịch sử Quốc gia)

2. Diễn biến chính của Cách mạng tháng Tám năm 1945

- Ngày 14-8 và ngày 15-8-1945, khởi nghĩa thắng lợi ở một số xã, huyện thuộc các tỉnh đồng bằng sông Hồng, Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh,…

- Ngày 16-8, một đơn vị Giải phóng quân do Võ Nguyên Giáp chỉ huy từ Tân Trào tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên.

- Ngày 18-8, khởi nghĩa thắng lợi ở Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam.

- Ngày 19 đến ngày 25-8, khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội, Huế, Sài Gòn, Nghệ An, Hà Tĩnh,…

- Ngày 28-8-1945, Đồng Nai Thượng, Hà Tiên là hai tỉnh cuối cùng giành được chính quyền.

- Chiều ngày 30-8-1945, vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị => Chế độ phong kiến Việt Nam hoàn toàn sụp đổ.

- Ngày 2-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố sự ra đời của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

Hình 3. Cuộc mít tinh tại quảng trường Nhà hát Lớn - Hà Nội, ngày 19-8-1945

3. Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa và bài học lịch sử

a) Nguyên nhân

- Nguyên nhân chủ quan:

+ Đường lối lãnh đạo cách mạng của Đảng đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh đúng đắn, sáng tạo.

+ Truyền thống yêu nước, đoàn kết của nhân dân.

+ Quá trình chuẩn bị lực lượng lâu dài, chu đáo.

- Nguyên nhân khách quan: thắng lợi của Hồng quân Liên Xô và quân Đồng minh trong cuộc chiến tranh chống chủ nghĩa phát xít,…

b) Ý nghĩa lịch sử:

- Đối với Việt Nam:

+ Kết thúc ách cai trị hơn 80 năm của thực dân Pháp và gần 5 năm của quân phiệt Nhật.

+ Đưa đến sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà - nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á.

+ Mở ra kỉ nguyên: độc lập, tự do, nhân dân lao động nắm chính quyền,….

+ Đưa Đảng Cộng sản Đông Dương trở thành đảng cầm quyền, chuẩn bị điều kiện tiên quyết cho các thắng lợi tiếp theo của cách mạng Việt Nam.

- Đối với thế giới:

+ Góp phần vào chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

+ Cổ vũ các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc đứng lên đấu tranh tự giải phóng, đồng thời ảnh hưởng đến công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Lào và Cam-pu-chia.

c) Bài học kinh nghiệm

- Bài học về sự lãnh đạo của Đảng: Đảng phải vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác -Lênin vào thực tiễn Việt Nam: chủ động, linh hoạt, sáng tạo trong lãnh đạo cách mạng.

- Bài học về xây dựng và phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc: Đảng cần tập hợp, tổ chức mọi lực lượng yêu nước trong mặt trận dân tộc thống nhất nhằm phát huy sức mạnh to lớn của các tầng lớp nhân dân và sức mạnh đoàn kết dân tộc.

- Bài học về xác định thời cơ, tạo và chớp thời cơ: cần nhận định đúng tình hình, chủ động tạo thời cơ và kịp thời chớp thời cơ để đưa cách mạng đi đến thành công.

- Bài học kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại: kết hợp giữa sức mạnh dân tộc với thời đại; nhân tố chủ quan - khách quan; trong đó nhân tố chủ quan giữ vai trò quyết định.