Bài học cùng chủ đề
Bài 8: Phong trào Tây Sơn SVIP
1. Nguyên nhân bùng nổ phong trào Tây Sơn
- Từ giữa thế kỉ XVIII, chính quyền phong kiến Đàng Trong ngày càng suy yếu. Bộ máy quan lại các cấp rất cồng kềnh và tham nhũng.
- Ở các thôn, ấp, ruộng đất của nông dân bị địa chủ, cường hào lấn chiếm. Chế độ tô thuế, lao dịch đè nặng lên đời sống nhân dân.
- Do cuộc sống ngày càng cơ cực nên sinh ra sự bất bình của dân chúng. Mâu thuẫn giữa các tầng lớp trong xã hội đối với chính quyền chúa Nguyễn lên đến đỉnh điểm. Nhiều cuộc khởi nghĩa nổ ra, đỉnh cao là phong trào Tây Sơn cuối thế kỉ XVIII
2. Những thắng lợi tiêu biểu
- Năm 1771, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ dựng cờ khởi nghĩa.
+ Ban đầu, căn cứ của nghĩa quân ở vùng Tây Sơn thượng đạo (nay thuộc An Khê, Gia Lai), sau đó chuyển xuống Tây Sơn hạ đạo (Tây Sơn, Bình Định).
+ Với khẩu hiệu "lấy của người giàu chia cho người nghèo", cuộc khởi nghĩa nhanh chóng thu hút các tầng lớp nhân dân tham gia.
a) Lật đổ chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong
- Đến năm 1774, nghĩa quân Tây Sơn đã làm chủ được một vùng rộng lớn từ Quảng Nam đến Bình Thuận.
- Tuy nhiên, nghĩa quân phải đối mặt với tình thế bất lợi: phía bắc có quân của chúa Trịnh ở Đàng Ngoài đánh vào, đã chiếm được Phú Xuân (Huế) và vượt biển chạy vào Gia Định, phía nam là quân của chúa Nguyễn.
- Trước tình hình đó, Nguyễn Nhạc buộc phải tạm hòa hoãn với quân Trịnh để dồn sức đánh quân Nguyễn. Nghĩa quân đã bốn lần đánh vào Gia Định. Trong lần tiến quân năm 1777, chúa Nguyễn bị bắt giết, chỉ còn Nguyễn Ánh chạy thoát => Chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong bị lật đổ.
b) Đánh tan quân Xiêm xâm lược
- Trước thất bại quân Tây Sơn, Nguyễn Ánh đã cầu cứu vua Xiêm.
- Cuối tháng 7 - 1784, khoảng 5 vạn quân Xiêm theo hai đường thủy, bộ kéo sang nước ta. Cuối năm đó, quân Xiêm đã chiếm hết miền Tây Gia Định (miền Tây Nam Bộ ngày nay).
- Tháng 1 - 1785, Nguyễn Huệ được lệnh tiến quân vào Gia Định. Ông đóng đại bản doanh ở Mỹ Tho, chọn khúc sông Tiền, đoạn từ Rạch Gầm đến Xoài Mút (nay thuộc tỉnh Tiền Giang) làm trận địa quyết chiến.
- Trận Rạch Gầm - Xoài Mút diễn ra (19 - 1 - 1785). Chọn cách đánh nghi binh, nhử quân Xiêm vào trận địa mai phục, nghĩa quân bất ngờ chặn đánh, kết hợp dùng thuyền bè, lửa đốt cháy thuyền giặc, khiến quân Xiêm bị tiêu diệt gần hết. Chỉ trong một ngày, quân Tây Sơn giành được thắng lợi hoàn toàn.
- Trận Rạch Gầm - Xoài Mút là một trong những trận thủy chiến lớn trong lịch sử chống ngoại xâm của nhân dân ta. Từ đây, cuộc khởi nghĩa Tây Sơn trở thành phong trào dân tộc.
c) Lật đổ chính quyền chúa Trịnh. Triều Lê sụp đổ
- Tháng 5 - 1786, Nguyễn Huệ chỉ huy đạo quân tiến đánh Phú Xuân và nhanh chóng hạ thành.
Thừa thắng xông lên, quân Tây Sơn tiến ra phía nam sông Gianh, giải phóng toàn bộ vùng đất Đàng Trong rồi tiến thẳng ra Đàng Ngoài.
- Với danh nghĩa "phù Lê diệt Trịnh", nhận được sự ủng hộ của nhân dân, quân Tây Sơn tiến vào thành Thăng Long (tháng 7 - 1786), lật đổ chúa Trịnh, rồi giao lại chính quyền cho vua Lê.
Tuy nhiên, sau khi quân Tây Sơn rút về Nam thì tình hình Bắc Hà lại rối loạn.
- Năm 1788, Nguyễn Huệ tiến quân ra Bắc lần hai, vua Lê Chiêu Thống bỏ trốn. Đến đây, chính quyền Lê - Trịnh hoàn toàn sụp đổ.
d) Đại phá quân Thanh xâm lược
- Nhân cơ hội vua Lê Chiêu Thống cầu cứu, cuối năm 1788, nhà Thanh cử Tôn Sĩ Nghị chỉ huy 29 vạn quân Thanh tiến vào xâm lược nước ta.
- Trước thế mạnh của giặc, quân Tây Sơn thực hiện kế hoạch rút khỏi Thăng Long, lui về phòng thủ phía nam.
- Quân thủy đóng ở Biện Sơn (Thanh Hóa), quân bộ đóng ở Tam Điệp (Ninh Bình) tạo thành phòng tuyến thủy - bộ liên hoàn.
- Tháng 12 - 1788, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế, lấy niên hiệu là Quang Trung, chỉ huy năm đạo quân Tây Sơn tiến ra Thăng Long.
*Diễn biến trận đại phá quân Thanh của quân Tây Sơn
| Mốc thời gian | Diễn biến chính |
| Ngày 25 - 1 - 1789 (đêm 30 Tết) | Quân Tây Sơn vượt sông Gián Khẩu (sông Đáy), tiêu diệt đồn tiền tiêu của giặc. |
| Ngày 28 - 1 - 1789 (đêm mùng 3 Tết) |
Quân Tây Sơn vây đồn Hà Hồi (Thường Tín, Hà Nội). Quân Thanh bị đánh bất ngờ, hoảng sợ và hạ vũ khí đầu hàng. |
| Ngày 30 - 1 - 1789 (mùng 5 Tết) |
- Vào sáng sớm, dưới sự chỉ huy trực tiếp của Quang Trung, quân Tây Sơn đã tấn công đồn Ngọc Hồi (Thanh Trì, Hà Nội). - Cùng lúc đó, đạo quân của Đô đốc Long tấn công đồn Đống Đa. - Tướng giặc là Sầm Nghi Đống khiếp sợ, thắt cổ tự tử. Tôn Sĩ Nghị nghe tin đại bại thì vội bỏ trốn. - Đến trưa, vua Quang Trung cùng đoàn quân chiến thắng tiến vào thành Thăng Long. |
- Chỉ trong vòng 5 ngày (từ đêm 30 đến mùng 5 Tết Kỉ Dậu), quân Tây Sơn đã giải phóng kinh thành Thăng Long, quét sạch quân nhà Thanh, bảo vệ được nền độc lập của đất nước.
- Đây là một trong những chiến công vĩ đại và hiển hách nhất trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc ta.
3. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử
- Phong trào Tây Sơn giành được thắng lợi trước hết là nhờ tinh thần yêu nước, sự đồng lòng và ý chí chiến đấu dũng cảm của quân dân ta.
- Sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Quang Trung - Nguyễn Huệ và bộ chỉ huy nghĩa quân đã góp phần quan trọng vào thắng lợi.
- Phong trào Tây Sơn đã có nhiều đóng góp lớn đối với lịch sử dân tộc:
+ Lật đổ các chính quyền phong kiến Nguyễn - Trịnh, xóa bỏ tình trạng chia cắt đất nước, đặt cơ sở cho việc thống nhất quốc gia.
+ Đánh tan các cuộc xâm lược của quân Xiêm, quân Thanh, bảo vệ vững chắc nền độc lập và chủ quyền lãnh thổ của Tổ quốc.
Chúc các em học tốt !
Bạn có thể đánh giá bài học này ở đây