Bài soạn SVIP

CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI (tiếp theo)

I. PHƯƠNG CHÂM QUAN HỆ

- Khi giao tiếp, cần nói đúng vào đề tài giao tiếp, tránh nói lạc đề.

- Thành ngữ: Ông nói gà bà nói vịt chỉ tình huống hội thoại trong đó mỗi người nói một đằng, không khớp với nhau, không hiểu nhau, từ đó, không thể giao tiếp với nhau được. - Như vậy, khi giao tiếp, cần nói đúng vào đề tài, tránh nói lạc đề.

GHI NHỚ

Khi giao tiếp, cần nói đúng vào đề tài giao tiếp, tranh nói lạc đề

(phương châm quan hệ).

II. PHƯƠNG CHÂM CÁCH THỨC

Khi giao tiếp, cần nói đúng vào đề tài giao tiếp, tránh nói lạc đề.

- Thành ngữ: Dây cà ra dây muống chỉ cách nói dài dòng, rườm ra.

- Thành ngữ: Lúng búng như ngậm hột thị chỉ cách nói ấp úng, không thành lời, thiếu rành mạch.

=> Những thành ngữ trên chỉ những cách nói làm cho người nghe khó tiếp nhận hoặc tiếp nhận không đúng nội dung được truyền đạt. Như vậy, khi giao tiếp, cần nói ngắn gọn, rành mạch, tránh cách nói mơ hồ.

GHI NHỚ

Khi giao tiếp, cần chú ý nói ngắn gọn, rành mạch; tránh cách nói mơ hồ

(phương châm cách thức)

III. PHƯƠNG CHÂM LỊCH SỰ

- Ông lão ăn xin và cậu bé trong câu chuyện đều không có của cải, tiền bạc gì nhưng cả hai đều cảm nhận được tình cảm mà người kia dành cho mình. Cậu bé không hề tỏ ra khinh rẻ, xa lánh ông lão ăn xin, trái lại có thái độ và lời lẽ hết sức chân thành, thể hiện sự quan tâm và cảm thông đối với ông lão.

- Qua đó, bài học rút ra là: trong giao tiếp, dù địa vị xã hội và hoàn cảnh của người đối thoại có như thế nào, người nói cũng cần khiêm tốn, chú ý đến sự tế nhị và tôn trọng người khác. Đó là phương châm lịch sự trong hội thoại.

GHI NHỚ

Khi giao tiếp, cần tế nhị và tôn trọng người khác (phương châm lịch sự)

IV. LUYỆN TẬP

Bài 1.

a. Khuyên chúng ta: Lời chào kính, lịch sự còn có giá trị lớn hơn một mâm cỗ đãi đằng.

b. Khuyên chúng ta: Nên dùng những lời lẽ nhã nhặn, lịch sự để đạt hiệu quả giao tiếp.

c. Khuyên chúng ta: Không ai dùng một vật quý (kim bằng vàng) để làm một việc không đáng (uốn thành lưỡi câu): người khôn ngoan biết lựa lời để nói nhã nhặn với người khác.

* Những câu tục ngữ, ca dao có nội dung tương tự:

- Một câu nhịn chín câu lành.

- Một lời nói quan tiền thúng thóc.

- Một lời nói dùi đục cẳng tay.

- Chim khôn kêu tiếng rảnh rang

Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe.

- Vàng thì thử lửa thử than

Chuông kêu thử tiếng, người ngoan thử lời.

Bài 2.

a. Biện pháp nói giảm, nói tránh liên quan trực tiếp đến phương châm lịch sự:

Chim khôn chưa bắt đã bay

Người khôn chưa nói, dang tay đỡ lời

Kim vàng ai nỡ uốn câu

Người khôn ai nỡ nói nhau nặng lời.

b. Các biện pháp tu từ khác có khi được sử dụng: biện pháp nói quá, biện pháp ẩn dụ:

Mấy lòng hạ cố đến nhau,

Mấy lời hạ tứ ném châu gieo vàng.

(Nguyễn Du - Truyện Kiều)

Ném châu gieo vàng: Thúy Kiều đề thơ viếng Đạm Tiên, được hồn ma Đạm Tiên khen tứ thơ như ngọc, lời thơ như vàng.

Bài 3.

a. Nói dịu nhẹ như khen, nhưng thật ra là mỉa mai, chê trách là nói mát.

b. Nói trước lời mà người khác chưa kịp nói là nói hớt.

c. Nói nhằm châm chọc điều không hay của người khác một cách cố ý là nói móc.

d. Nói chen vào chuyện của người trên khi không được hỏi đến là nói leo.

e. Nói rành mạch, cặn kẽ, có trước có sau là nói ra đầu ra đũa.

=> Những từ ngữ trên đều chỉ những cách nói liên quan đến phương châm lịch sự và phương châm cách thức.

Bài 4.

a. Nhân tiện đây xin hỏi... phương châm quan hệ.

Khi người nói định nói sang một vấn đề khác, có thể sử dụng cách nói này, tránh để người nghe hiểu là mình không tuân thủ phương châm quan hệ.

b. Cực chẳng đã tôi phải nói tôi nói điều này có gì không phải anh bỏ qua cho biết là anh không vui, nhưng... xin lỗi, có thể anh không hài lòng nhưng tôi cũng phải thành thực mà nói là...

Đôi khi vì một lí do nào đó phải nói đến một điều có thể đụng chạm đến thể diện của người đối thoại ta dùng những cách nói này để tuân thủ phương châm lịch sự.

c. Đừng nói leo, đừng ngắt lời như thế, đừng nói cái giọng đó với tôi:

Yêu cầu người đối thoại chấm dứt sự không tuân thủ phương châm lịch sự khi đang đối thoại.

Bài 5.

- Nói băm nói bổ: nói bốc chát, thô bạo (phương châm lịch sự).

- Nói như đấm vào tai: nói trái ý, người khác khó tiếp thu (phương châm lịch sự).

- Điều nặng tiếng nhẹ: nói trách móc, chì chiết (phương châm lịch sự).

- Nửa úp nửa mở: nói mập mờ, không nói ra hết ý (phương châm cách thức).

- Mồm loa mép giải: lắm lời, nói át người khác (phương châm lịch sự)

- Đánh trống lảng: nói lảng ra, né tránh (phương châm quan hệ).