Bài soạn SVIP

CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬP

(tiếp theo)

I. THÀNH PHẦN GỌI - ĐÁP

a. - Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?

b. – Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ?

   Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:

   - Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.

1. Trong những từ im đậm trên, từ này dùng để gọi người đối thoại với mình. Cụm từ thưa ông dùng để đáp lại lời người đối thoại.

2. Những từ ngữ dùng để gọi người khác hay đáp lời người khác, chỉ là những từ tạo nên mối liên hệ giữa những người đối thoại. Do đó, những từ ngữ này không tham gia diễn đạt nghĩa sự việc của câu.

3. Trong những từ ngữ in đậm:

- Từ này được dùng để tạo lập cuộc đối thoại giữa những người tham gia đối thoại. Nó có tác dụng mở ra cuộc đối thoại.

- Cụm từ Thưa ông được dùng để duy trì cuộc đối thoại đang diễn ra giữa những người tham gia cuộc thoại.

II. THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ

a.      Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.

b.      Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.

1. Khi lược bỏ các từ ngữ in đậm, các câu văn trên là những câu có đầy đủ thành phần chính. Tuy nhiên, ý nghĩa sự việc của các này không trọn vẹn như trước.

2. Ở câu a, cụm từ và cũng là đứa con duy nhất của anh được thêm vào để chú thích cho cụm từ đứa con gái đầu lòng của anh. Qua phần phụ chú này, người đọc được bổ sung thêm thông tin: anh Sáu chỉ có duy nhất một đứa con.

3. Ở câu b, cụm chủ vị tôi nghĩ vậy được dùng để chú thích những suy nghĩ diễn ra trong tâm trí của tác giả.

III. LUYỆN TẬP

1.

- Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ lại vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.

- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.

Trong đoạn trích trên có hai thành phần gọi – đáp, cụ thể:

 + Từ này dùng để gọi, thiết lập cuộc đối thoại.

 + Từ vâng được dùng để đáp, duy trì cuộc đối thoại.

2. Câu ca dao:

Bầu ơi thương lấy bí cùng

Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.

Có thành phần gọi – đáp là bầu ơi.

Câu ca dao mang ý nghĩa ẩn dụ: Kêu gọi tinh thần đoàn kết của những con người cùng chung nòi giống. Do đó, lời gọi hướng tới mọi người dân Việt Nam.

3. Ta có thành phần phụ chú trong các câu là thành phần được in nghiêng đậm như sau:

a. Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.

b. Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hòa bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này – các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ - gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tùy thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy.

c. Bước vào thế kỉ mới, muốn “sánh vai với các cường quốc năm châu” thì chúng ta sẽ phải lấp đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ - những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất.

d. Cô bé nhà bên (có ai ngờ)

   Cũng vào du kích

  Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích

  Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi).

a. Thành phần phụ chú kể cả anh làm rõ hơn cụm từ mọi người  đứng trước.

b. Thành phần phụ chú các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ liên quan đến cụm từ những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này đứng trước.

c. Thành phần phụ chú những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới liên quan đến cụm từ lớp trẻ đứng trước.

d. Thành phần phụ chú có ai ngờ liên quan đến việc cũng vào du kích của cô bé nhà bên; Thành phần phụ chú thương thương quá đi thôi liên quan đến cụm từ cười khúc khích  và mắt đen tròn đứng trước.

5. Đoạn văn đạt yêu cầu:

- Nội dung: Trình bày suy nghĩ của em về việc thanh niên chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới.

- Hình thức: Đoạn văn có câu chứa thành phần phụ chú.