I. Tình hình thế giới và trong nước

1. Tình hình thế giới

- Chủ nghĩa phát xít lên nắm quyền ở một số nước (Đức, Ý, Nhật) đe dọa nền dân chủ và hòa bình thế giới.

- Đại hội lần thứ VII của Quốc tế Cộng sản chỉ ra kẻ thù nguy hiểm trước mắt của nhân dân thế giới và vận động thành lập ở mỗi nước Mặt trận nhân dân, tập hợp các lực lượng tiến bộ để chống phát xít.

- Ở Pháp, Mặt trận Nhân dân Pháp lên nắm quyền, ban bố những chính sách tiến bộ áp dụng cho các nước thuộc địa.

2. Tình hình trong nước 

- Hậu quả nặng nề của cuộc khủng hoảng kinh tế 1929 - 1933 tác động sâu sắc không chỉ đến đời sống của các tầng lớp nhân dân lao động mà đến cả những nhà tư sản, địa chủ vừa và nhỏ. Trong khi đó, những người cầm quyền phản động ở Đông Dương tiếp tục chính sách bóc lột, khủng bố phong trào đấu tranh của quần chúng.

- Do đó, có những thay đổi ở Pháp, nhất là trong chính phủ cầm quyền, bọn cầm quyền ở Đông Dương buộc phải có những thay đổi trong chính sách cai trị, chịu thả một số tù chính trị. Những tù chính trị được thả ra đã nhanh chóng tìm cách hoạt động trở lại. Lực lượng cách mạng lúc này cũng đã được phục hồi, cách mạng có thêm điều kiện thuận lợi để chuyển sang thời kỳ đấu tranh mới.

II. Mặt trận dân chủ Đông Dương và phong trào đấu tranh đòi tự do dân chủ

1. Chủ trương của Đảng

- Căn cứ vào tình hình trong và ngoài nước, đồng thời tiếp thu đường lối của Quốc tế Cộng sản, Hội nghị trung ương lần thứ nhất (7/1936) của Đảng Cộng sản Đông Dương đề ra chủ trương chỉ đạo chiến lược và sách lược mới.

- Xác định kẻ thù trước mắt: bọn phản động Pháp và tay sai.

- Xác định nhiệm vụ trước mắt: chống phát xít, chống chiến tranh đế quốc, đòi tự do dân chủ, cơm áo, hòa bình.

- Mặt trận: thành lập Mặt trận Nhân dân phản đế Đông Dương (sau đổi là Mặt trận Dân chủ Đông Dương).

- Hình thức, phương pháp đấu tranh: hợp pháp, nửa hợp pháp, công khai, nửa công khai.

2. Diễn biến

- Giữa năm 1936, Đảng chủ trương phát động phong trào đấu tranh công khai, vận động thành lập “Ủy ban trù bị Đại hội Đông Dương” nhằm thu thập nguyện vọng của quần chúng, tiến tới Đại hội Đông Dương (5/1936). Hưởng ứng chủ trương trên, các “Ủy ban hành động” nối tiếp nhau ra đời ở nhiều địa phương trong cả nước.

- Đầu năm 1937, nhân việc đón phái viên Chính phủ Mặt trận nhân dân Pháp và viên toàn quyền mới xứ Đông Dương là Gôđa, dưới sự lãnh đạo của Đảng, quần chúng khắp nơi trong nước, đông đảo hăng hái nhất là công nhân và nông dân, biểu dương lực lượng qua các cuộc mít tinh, biểu tình, đưa “dân nguyện”.

III. Ý nghĩa của phong trào 

- Phong trào đấu tranh công khai hợp pháp 1936 - 1939 là phong trào dân tộc dân chủ rộng lớn. Nhờ đó, Đảng đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, giáo dục sâu rộng tư tưởng Mác - Lê-nin, đường lối chính sách của Đảng, tập hợp đông đảo quần chúng trong Mặt trận dân tộc thống nhất rộng rãi, tổ chức thành đội quân chính trị của quần chúng gồm hàng triệu người ở thành thị và nông thôn.

- Qua lãnh đạo phong trào quần chúng, uy tín và ảnh hưởng của Đảng được mở rộng, trình độ chính trị và khả năng công tác của cán bộ, đảng viên được nâng lên, đội ngũ cán bộ cách mạng dày dạn kinh nghiệm càng đông đảo, tổ chức của Đảng được củng cố và phát triển.

- Đây là cuộc diễn tập thứ hai của nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng, chuẩn bị cho thắng lợi Cách mạng tháng Tám sau này.