Xà phòng và chất giặt rửa SVIP

I. Khái niệm, đặc điểm cấu tạo của xà phòng và chất giặt rửa

- Xà phòng là hỗn hợp muối sodium hoặc potassium của các acid béo (muối sodium của palmitic acid hoặc strearic acid) và các chất phụ gia.

- Chất giặt rửa tổng hợp là các chất được tổng hợp hóa học, có tác dụng giặt rửa như xà phòng. Chất này thường là muối sodium alkylsulfate hoặc alkylbenzene sulfonate.

- Một số sản phẩm từ thiên nhiên cũng có tác dụng giặt rửa như bồ kết, bồ hòn,... (chất giặt rửa tự nhiên).

- Cấu tạo của xà phòng:

• Phần phân cực ("đầu" ưa nước): nhóm carboxylate (xà phòng) hoặc sulfate, sulfonate (chất giặt rửa).
• Phần không phân cực ("đuôi" kị nước): gốc hydrocarbon.

II. Tính chất giặt rửa

- Khi xà phòng (chất giặt rửa) tan vào nước sẽ tạo dung dịch có sức căng bề mặt nhỏ, làm vật dễ thấm ướt.

 - Đuôi kị nước trong xà phòng (chất giặt rửa) thâm nhập vào vết bẩn.

 - Sau đó, chúng phân chia vết bẩn thành các hạt rất nhỏ có đầu ưa nước quay ra ngoài.

 - Các hạt này phân tán vào nước và bị rửa trôi.

III. Phương pháp sản xuất xà phòng và chất giặt rửa

1. Phương pháp sản xuất xà phòng

Xà phòng được sản xuất bằng cách đun chất béo với dung dịch NaOH đặc hoặc KOH đặc (phản ứng xà phòng hóa):

Ví dụ 1: 

(C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅ + 3NaOH  \(\underrightarrow{t^o}\)  3C₁₇H₃₅COONa  + C₃H₅(OH)₃

Xà phòng còn được sản xuất từ dầu mỏ:

Thí nghiệm xà phòng hóa chất béo:

- Cho khoảng 2 gam chất béo vào khoảng 4 mL dung dịch NaOH 40% vào cốc. Đun và khuấy đều hỗn hợp trong 10 phút.

 - Thêm 30 mL dung dịch NaCl bão hòa, khuấy nhẹ. Để nguội hỗn hợp, khối xà phòng nổi lên trên.

2. Phương pháp sản xuất chất giặt rửa tổng hợp

Chất giặt rửa tổng hợp được sản xuất từ dầu mỏ theo sơ đồ sau:

IV. Ứng dụng của xà phòng và chất giặt rửa

- Xà phòng được sử dụng để tắm, rửa tay,... Chất giặt rửa được sử dụng để giặt quần áo, rửa chén bát, rửa tay, lau sàn,...

 - Chất giặt rửa được sử dụng phổ biến hơn xà phòng do dễ hòa tan hơn, có thể sử dụng với nước cứng và môi trường acid.

- Tuy nhiên, chất giặt rửa tổng hợp khó phân hủy sinh học nên kém thân thiện với môi trường.

1. Xà phòng là hỗn hợp muối sodium hoặc potassium của các acid béo và các chất phụ gia.

2. Chất giặt rửa tổng hợp là các chất được tổng hợp hóa học, có tác dụng giặt rửa như xà phòng nhưng không phải là muối sodium, potassium của acid béo. Những chất này thường là muối sodium alkylsulfate hoặc ankylbenzene sulfonate.

3. Một số sản phẩm từ thiên nhiên có tác dụng giặt rửa như nước quả bồ kết, quả bồ hòn,...

4. Cấu tạo của xà phòng và chất giặt rửa phổ biến thường gồm hai phần: đầu ưa nước và đuôi kị nước.

5. Xà phòng được sản xuất bằng phản ứng thủy phân chất béo trong môi trường kiềm hoặc sản xuất từ dầu mỏ.

6. Chất giặt rửa tổng hợp được sản xuất từ dầu mỏ.

7. Xà phòng được dùng để tắm, rửa tay,... Chất giặt rửa được sử dụng để giặt quần áo, rửa tay, rửa chén bát, nước lau kính, lau sàn,...