Màn diễu hành – trình diện quan thanh tra (Phần 2) SVIP

a. Phóng đại:

Phóng đại đến mức phi lí tình huống nhầm lẫn: Khle-xta-kốp – một công chức nhỏ, thua bạc nhẵn túi bị các quan chức địa phương nhầm ông là "quan thanh tra". Khle-xta-kốp không gồng mình che đậy bản thân, không định đánh lừa ai, y vô tình vào vai mà người ta áp đặt cho y, nói cách khác, y kích hoạt toàn bộ sự gian dối, xảo quyệt của các quan chức bằng sự thật thà và ngờ nghệch của mình. Bản thân y cũng hiểu nhầm sự đón tiếp long trọng của các quan chức là "sự quan tâm của những người tốt bụng", cho đến cuối màn kịch, y vẫn không rõ mình bị nhầm với ai.

Thông qua hình thức "nói riêng", nói xấu nhau, N. Gô-gôn để các nhân vật tự lộ bản chất thật của mình.

c. Tương phản, nghịch lí:

Thủ pháp này khiến các nhân vật như Chánh án, Kiểm học thể hiện những hành vi và phẩm chất trái ngược với vai trò, chức trách của mình, tạo nên sự mâu thuẫn, làm bộ mặt giả tạo của họ bị phơi bày.

d. Chơi chữ: 

Việc sử dụng từ "Giẻ-lau" là một ví dụ tiêu biểu về cách N. Gô-gôn chơi chữ, tạo ra hiệu ứng hài hước.

6. Giá trị, ý nghĩa văn bản

– Bên cạnh những yếu tố hài kịch như nhầm lẫn, phóng đại tình huống, màn kịch mang đến một dư vị buồn bã, chua chát, cảnh báo sự trừng phạt, khiến người đọc/xem suy ngẫm và ăn năn. Điều này thể hiện ở xung đột nội tại, thể hiện triết lí sâu xa của tác phẩm, đó là xung đột giữa hàng ngũ quan lại (đại diện cho chính quyền) và người dân bị áp bức (bên cạnh xung đột bên ngoài). Qua xung đột này, người đọc/xem nhận ra sự không tương thích giữa tư tưởng của tác giả về nhân cách và mục đích sống cao đẹp mà con người hướng tới và thực tế tồi tệ đang diễn ra trong đời sống, tiềm ẩn những nguy cơ bị "trừng phạt", "quả báo".

– Có thể thấy, tiếng cười của N. Gô-gôn không chỉ là tiếng cười giải trí, mà còn là "tiếng cười qua nước mắt", "tiếng cười thấu thị và đầy tiên cảm lo âu". Tiếng cười là phương tiện vạch trần những ung nhọt của xã hội, từ đó chỉnh sửa đạo đức, khiến người đọc/xem phải suy ngẫm và ăn năn.

– Trong Màn diễu hành – trình diện quan thanh tra, ta có thể nhận diện được nhiều tệ nạn xã hội, thói hư tật xấu bị tác giả phê phán như: sự ngu dốt, thiếu trách nhiệm, quan liêu, nạn hối lộ, tham nhũng, thiếu lương tâm, bạc nhược, thói nịnh nọt, luồn cúi của những người có quyền lực. 

III. TỔNG KẾT

1. Nội dung

2. Nghệ thuật

– Xây dựng tình huống, xung đột kịch hiệu quả.

– Các thủ pháp trào phúng được sử dụng một cách khéo léo.