Mẹ cha ưng gả khi em còn trên nương
Khi em đang ngoài ruộng,
Chiều tới khi mặt trời rụng,
Mặt trời rơi xuống thấp,
Mặt trời sát mặt phai,
Mặt trời qua sàn ngoài người thương.
Mặt trời quấn ngọn giang sắp lặn,
Mặt trời quấn ngọn tre, ngọn bương sắp tắt,
Mặt trời lặn mặt trời không gọi.
Mặt trời đi mặt trời không chờ.
Mặt trời khuất mây mờ sập tối.
Em tuốt dao chặt củi,
Chặt củi, chặt củi dâu,
Sắp củi sắp cho bõ gánh,
Kiếm củi kiếm hai bó,
Kiếm củi kiếm ba bó,
Một bó để mẹ yêu ninh xôi,
Một bó cho mẹ yêu nấu rượu,
Một bó dành nhen lửa sàn hoa.
Lửa sàn hoa để bạn trai xa hơ áo,
Em chẻ đóm chờ mồi thuốc anh yêu.
Em trở về em gọi:
- “Về nhà thôi vía hỡi!
Về với cây sào giang vắt khăn,
Về với cây sào lăn vắt áo.
Về giã gạo hai cối bữa chiều,
Về giã gạo thêm cơm bữa sáng.
Về nằm đệm nẹp đen,
Về nằm đệm nẹp đỏ.
Về nằm bên mẹ hiền!
Vía anh yêu đừng nằm nơi gốc lau,
Đừng ngủ sau gốc sậy.
Hỡi vía anh yêu, về nhà theo nhau!”
Em khoác lẵng em gánh củi,
Vừa đeo dưa, vừa xách bầu.
Về tới bản, thấy lạ sao!
[…] Em thấy gói dong chen gói cá,
Gói dong kín gói gà,
Gói trầu không bắt chéo,
Gói dong dày, gói xôi,
Và thuốc lào khô gói bằng lá đề.
Em yêu bèn hỏi:
- “Xá Núi Chíp mang bán?
Người Xá Xăm Cằm đem đổi phải không?”
Mẹ yêu em đáp:
- “Người Xá Núi Chíp không mang tới bán,
Người Xá Xăm Cằm không mang tới đổi,
Đây gói trầu nhỏ người mang tới gửi,
Gói cau con tới dạm,
Dây trầu không ràng cuốn tình con!”
[…] Em lập cập chạy ra sàn1,
Mâm cơm chiều dọn vội,
Nghĩ đến anh mà nát ruột gan.
Như nặn nến sáp không nên,
Như ôm cây to không xuể.
Em lập cập chạy vào đằng quản2,
Cất tiếng xa gần trách chú:
- “Giúp cháu với, bác trai gái nhà trên
Giúp cháu với, ơi chú ơi thím nhà dưới!”
- “Chúng ta không giúp nổi cháu ơi!
Ta đã ăn gói trầu nhỏ người mang tới gửi,
Gói cau con người mang tới dạm,
Dây trầu không người đã tới cuốn leo!”
Em yêu lại kêu:
- “Giúp tôi với, hỡi chị em dâu rể trong nhà!”
Chị em dâu rể trong nhà cũng đáp:
- “Không giúp được em ơi!
Ta cũng ăn gói trầu nhỏ người mang tới gửi,
Gói cau con người mang tới dạm,
Dây trầu không người đã tới cuốn leo!
Nghe chim cu trên ngọn cây cúc cu,
- “Cũng đừng khóc cô ơi!
Cây tre nó thành giấy
Cây nứa nó thành ống
Con gái thành nàng dâu
Bố gả chồng cho đừng chối cô à!”
[…] Lời đã trao lời liền như chiếc chiếu,
Lời chắc đanh như dao sắc chặt dong,
Như lá dong kia đã lót ủ men nồng,
Dẫu van xin cha cũng không buông không thả!
Ngẫm thân em chỉ bằng thân con bọ ngựa,
Bằng con chẫu chuộc thôi.
(Trích Tiễn dặn người yêu, Mạc Phi dịch, Tổng tập văn học các dân tộc thiểu số Việt Nam, Tập IV, NXB Đà Nẵng, 2002)
1. Sàn: đầu nhà bếp nước tiếp khách nữ giới.
2. Quản: đầu nhà bàn thờ tiếp khách nam giới.
