https://thuthuat.taimienphi.vn/thuyet-minh-ve-the-tho-that-ngon-bat-cu-duong-luat-41280n.aspx

Bạn có thẻ xem mẫu tại đây nha

Thơ Đường luật là một thể thơ có nguồn gốc từ Trung Quốc, thể thơ này đã phát triển mạnh mẽ ở ngay chính quê hương của nó và có sức lan tỏa mạnh mẽ sang các khu vực lân cận, trong đó có Việt Nam. Thơ Đường luật có một hệ thống quy tắc phức tạp được thể hiện ở năm điểm sau: Luật, niêm, vần, đối và bố cục. Về hình thức thơ Đường luật có nhiều loại, tuy nhiên thất ngôn bát cú được coi là một dạng chuẩn, là thể thơ tiêu biểu trong thơ ca trung đại.

Thơ thất ngôn bát cú gồm tám câu, mỗi câu bảy chữ. Đường luật là luật thơ có từ đời Đường (618- 907) ở Trung Quốc. Vậy tổng thể một bài thất ngôn bát cú gồm 56 chữ. Có gieo vần (chỉ một vần) ở các chữ cuối của các câu 1, 2, 4, 6, 8, hiệp vần bằng với nhau. Ví dụ như trong bài thơ Qua đèo Ngang của Bà huyện Thanh Quan, quy tắc này được thể hiện một cách đặc biệt rõ ràng:

Bước tới đèo Ngang bóng xế tà

Cỏ cây chen lá, đá chen hoa

Lom khom dưới núi, tiều vài chú

Lác đác bên sông, chợ mấy nhà

Nhớ nước đau lòng con quốc quốc

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia

Dừng chân đứng lại, trời non nước

Một mảnh tình riêng, ta với ta.

Các từ hiệp vần với nhau là: tà, hoa, nhà, gia, ta. Việc này góp phần tạo nên cho bài thơ sự nhịp nhàng, bớt khô cứng của một thể thơ đòi hỏi niên luật chặt chẽ.Có phép đối giữu câu 3 với câu 4, câu 5 với câu 6 ( tức bốn câu giữa),đối tức là sự tương phản, cả sự tương đương trong cách dùng từ, cũng có thể thấy điều này rõ ràng nhất qua bài thơ Qua Đèo Ngang:

Lom khom dưới núi, tiều vài chú

Lác đác bên sông, chợ mấy nhà

Nhớ nước đau lòng con quốc quốc

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia

"Lom khom" đối với "lác đác", "dưới núi" đối với "bên sông", " nhớ nước" đối với "thương nhà".... Các phép đối rất chỉnh và rõ, kể cả về chữ và âm.Hay trong bài thơ "Thương vợ" của Tú Xương:

Lặn lội thân cò khi quãng vắng

Eo sèo mặt nước buổi đò đông

Một duyên hai nợ âu đành phận

Năm nắng mười mưa dám quản công.

Phép đối giữu các câu cân xứng và rất chỉnh như "Lặn lội" đối với "eo sèo" , "quãng vắng" đối với "buổi đò đông".... Thơ Đường mà câu 3 không đối với câu 4, câu 5 không đối với câu 6 thì gọi là "thất đối".

Bên cạnh đó thì thể thơ này cũng có luật bằng trắc rõ ràng, đặc biệt là nguyên tắc niêm. Những câu niêm với nhau tức là những câu có cùng luật. Hai câu thơ niêm với nhau khi nào chữ thứ nhì của hai câu cùng theo một luật, hoặc cùng là bằng, hoặc cùng là trắc, thành ra bằng niêm với bằng, trắc niêm với trắc. Thường một bài thơ thất ngôn bát cú được niêm: câu 1 niêm với câu 8;câu 2 niêm với câu 3; câu 4 niêm với câu 5; câu 6 niêm với câu 7. Vần là những chữ có cách phát âm giống nhau, hoặc gần giống nhau, được dùng để tạo âm điệu trong thơ. Trong một bài thơ Đường chuẩn, vần được dùng tại cuối các câu 1, 2, 4, 6 và 8. Những câu này được gọi là "vần với nhau". Những chữ có vần giống nhau hoàn toàn gọi là "vần chính", những chữ có vần gần giống nhau gọi là "vần thông". Hầu hết thơ Đường dùng vần thanh bằng, nhưng cũng có các ngoại lệ. Về bố cục, một bài thơ thất ngôn bát cú gồm 4 phần: Đề, thực, luận, kết. Hai cầu đầu tiên, câu một và câu hai là hai câu mở đầu, bắt đầu gợi ra sự việc trong bài. Hai câu thực là hai câu miêu tả, cần đối với nhau về cả thanh và nghĩa. Tiếp đến là hai câu luận, tức suy luận, yêu cầu tương tự như hai câu thực. Và cuối cùng là hai câu kết, khái quát lại sự việc, không cần đối nhau. Trong suốt thời kì phong kiến, thể thơ này đã được dùng cho việc thi tuyển nhân tài cho đất nước. Có nguồn gốc từ Trung Quốc, thể thơ này cũng được Việt Nam tiếp thu và sử dụng khá phổ biến, có nhiều bài thơ khá nổi tiếng thuộc thể loại này. Đặc biệt khi Thơ mới xuất hiện, bằng sự sáng tạo của mình, các tác giả đã làm giảm bớt tính gò bó, nghiêm ngặt của luật bằng - trắc để tâm hồn lãng mạn có thể bay bổng trong từng câu thơ.

https://thuthuat.taimienphi.vn/thuyet-minh-ve-the-tho-that-ngon-bat-cu-duong-luat-41280n.aspx
Thất ngôn bát cú là một thế thơ khá hay và đặc sắc, thích hợp để truyền tải những tình cảm với quê hương,đất nước đất nước. Chính những nội dung đặc sắc mà thể thơ truyền tải đã phần nào nâng cao giá trị của thể thơ này. Những bài thơ mang trong đó những tình cảm mãnh liệt của tác giả, phá vỡ đi phần nào sự chặt chẽ về quy tắc của một thể thơ cổ, có sức sống lâu dài với thời gian. Tóm lại, thất ngôn bát cú thực sự là một thể thơ tuyệt vời giúp các thi sĩ dệt lên những trang thơ hay, những tác phẩm nghệ thuật đặc sắc lưu truyền mãi đến về sau.

• THƠ TỨ TUYỆT
  
  Thơ tứ tuyệt đã có từ lâu, trước khi có thơ thất ngôn và ngũ ngôn bát cú. Đầu tiên, thơ tứ tuyệt có nghĩa khác với nghĩa hiện tại: “tứ” là bốn và “tuyệt” có nghĩa là tuyệt diệu. Bài thơ chỉ có 4 câu mà diễn tả đầy đủ ý nghĩa của tác giả muốn trình bày nên người ta mới gọi 4 câu thơ đó là tứ tuyệt.
  Tuy nhiên, sau khi có thơ thất ngôn và ngũ ngôn bát cú (luật thi) vào đời nhà Đường, thì thơ tứ tuyệt lại phải được làm theo quy tắc về niêm, vần, luật, đối của lối thơ thất ngôn hay ngũ ngôn bát cú. Vì vậy, sau nầy người ta giải thích chữ “tuyệt” là ngắt hay dứt. Nghĩa là thơ tứ tuyệt là do người ta làm theo cách ngắt lấy 4 câu trong bài bát cú để làm ra bài tứ tuyệt. Do đó niêm, vần, luật, đối của bài tứ tuyệt phải tùy theo cách ngắt từ bài bát cú mà thành.
  Thơ tứ tuyệt có 2 thể là luật trắc vần bằng và luật bằng vần bằng.
  Mỗi thể đều có một Bảng Luật coi như "công thức" căn bản mà người làm thơ phải tuân theo.
  
  1. TỨ TUYỆT LUẬT TRẮC VẦN BẰNG (không đối)
  
  Sau đây là Bảng Luật Thơ Tứ Tuyệt Luật Trắc Vần Bằng:
  
  BẢNG LUẬT:
  
  T - T - B - B - T - T - B (vần)
  B - B - T - T - T - B - B (vần)
  B - B - T - T - B - B - T
  T - T - B - B - T - T - B (vần)
  
  Ghi chú: Đây là bản chính luật (sẽ có bảng luật bất luận sau). Mới đầu chúng ta nên cố gắng giữ theo chính luật để âm điệu bài thơ được hay. Tuy có bị gò bó nhưng sau nầy sẽ dễ cho chúng ta hơn (trước khó sau dễ).
  Các chữ cuối của các câu 1-2-4 bắt buộc phải cùng vần với nhau.
  
  Bài thơ thí dụ để minh họa:
  
  1.
  Thuở ấy tuy còn tuổi ấu thơ
  Mà sao vẫn nhớ đến bây giờ
  Xuân về nũng nịu đòi mua pháo
  Để đón giao thừa thỏa ước mơ
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  2.
  Dõi mắt tìm ai tận cuối trời
  Thu về chiếc lá ngậm ngùi rơi
  Cay cay giọt lệ sầu chan chứa
  Mộng ước tình ta đã rã rời
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  3.
  Một nửa vầng trăng rụng xuống cầu
  Đôi mình cách trở bởi vì đâu
  Canh tàn khắc lụn hồn tê tái
  Đối bóng đèn khuya nuốt lệ sầu
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  2. TỨ TUYỆT LUẬT BẰNG VẦN BẰNG (không đối)
  
  Sau đây là Bảng Luật Thơ Tứ Tuyệt Luật Trắc Vần Bằng:
  
  BẢNG LUẬT:
  
  B - B - T - T - T - B - B (vần)
  T - T - B - B - T - T - B (vần)
  T - T - B - B - B - T - T
  B - B - T - T - T - B - B (vần)
  
  
  Ghi chú: Đây là bản chính luật (sẽ có bảng luật bất luận sau). Mới đầu chúng ta nên cố gắng giữ theo chính luật để âm điệu bài thơ được hay. Tuy có bị gò bó nhưng sau nầy sẽ dễ cho chúng ta hơn (trước khó sau dễ).
  Các chữ cuối của các câu 1-2-4 bắt buộc phải cùng vần với nhau.
  
  Bài thơ thí dụ để minh họa:
  
  1.
  Đôi mình cách biển lại ngăn sông
  Dõi mắt tìm nhau nhỏ lệ hồng
  Ngắm ánh trăng thề thương kỷ niệm
  Đêm trường thổn thức nhớ mênh mông
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  2.
  Đêm nghe tiếng gió nhớ miên man
  Mộng ước tình ta đã lụn tàn
  Thánh thót hiên ngoài mưa rả rích
  Mi buồn lệ ứa mãi không tan
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  3.
  Rừng phong nhuộm tím cả khung trời
  Lá úa lìa cành gió cuốn rơi
  Lối cũ đường xưa em đếm bước
  Miên man kỷ niệm đã xa vời
  
  Hoàng Thứ Lang
  Sau đây là Luật về Điệu thơ:
  
  Điệu thơ là cách xếp đặt các tiếng trong câu thơ sao cho êm tai dễ đọc để bài thơ có âm hưởng du dương trầm bổng như nhạc điệu.
  
  Điệu thơ gồm có 3 phần chính như sau:
  
  1. Nhịp điệu: thơ ĐL nhịp chẵn, ngắt nhịp 2 hoặc 4 tiếng trọn nghĩa.
  
  2. Âm điệu: nên làm theo chính luật để bài thơ có âm điệu êm tai trầm bổng.
  
  3. Vần điệu: nên gieo vần ở cuối các câu 1-2-4-6-8 xen kẻ tiếng không có dấu và tiếng có dấu huyền để bài thơ khi đọc lên nghe du dương trầm bổng như điệu nhạc. Ngoài ra chúng ta nên cố gắng gieo vần chính vận. Sau nầy khi "nhuyễn" rồi chúng ta có thể theo thông vận và theo luật bất luận. Muốn cho bài thơ có âm điệu hay thì tiếng thứ 4 và tiếng thứ 7 của những câu luật trắc vần bằng không nên dùng trùng một thanh bằng. Nghĩa là nếu tiếng thứ 4 không dấu thì tiếng thứ 7 phải dấu huyền và ngược lại. Tuy nhiên nếu không tìm được từ nào khác có ý nghĩa hay hơn thì chúng ta dùng trùng cũng được mà vẫn không bị sai luật thơ.
  
  Hoàng Thứ Lang

   

• tieuhongphong 
  February 12th 2011, 1:17 am 

• BÀI II
  
  THƠ TỨ TUYỆT VẦN BẰNG - 2 VẦN
  
  Thơ Tứ Tuyệt Vần Bằng 2 vần cũng có hai thể:
  - Luật Trắc Vần Bằng.
  - Luật Bằng Vần Bằng.
  
  Đầu tiên, chúng ta cùng nhau tìm hiểu về Tứ Tuyệt Luật Trắc Vần Bằng - 2 vần.
  
  Sau đây là Bảng Luật Thơ Tứ Tuyệt Luật Trắc Vần Bằng - 2 vần:
  
  1. THƠ TỨ TUYỆT LUẬT TRẮC VẦN BẰNG - 2 VẦN (KHÔNG ĐỐI)
  
  BẢNG LUẬT:
  
  
  T - T - B - B - B - T - T
  B - B - T - T - T - B - B (vần)
  B - B - T - T - B - B - T
  T - T - B - B - T - T - B (vần)
  
  
  Ghi chú: Đây là bản chính luật (sẽ có bảng luật bất luận sau). Mới đầu chúng ta nên cố gắng giữ theo chính luật để âm điệu bài thơ được hay. Tuy có bị gò bó nhưng sau nầy sẽ dễ cho chúng ta hơn.
  Các tiếng cuối của các câu 2 và 4 bắt buộc phải cùng vần với nhau.
  
  Trước khi đi vào chi tiết của bài Tứ Tuyệt Luật Trắc Vần Bằng - 2 vần, chúng ta thử cùng nhau ngắt bài thơ Thất Ngôn Bát Cú ra thành nhiều bài Tứ Tuyệt để "nghiên cứu" và phân tích.
  
  Bài thơ Thất Ngôn Bát Cú có thể ngắt thành 4 bài thơ Tứ Tuyệt theo 4 cách như sau:
  - Bài 1: 4 câu đầu (1-4).
  - Bài 2: 4 câu cuối (5-8 ).
  - Bài 3: 4 câu giữa (3-6).
  - Bài 4: 2 câu đầu (1-2) và 2 câu cuối (7-8 ).
  
  Thí dụ: bài thơ sau đây:
  
  THĂNG LONG THÀNH HOÀI CỔ
  
  Tạo hóa gây chi cuộc hí trường
  Đến nay thắm thoát mấy tinh sương
  Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo
  Nền cũ lâu đài bóng tịch dương
  Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt
  Nước còn cau mặt với tang thương
  Ngàn xưa gương cũ soi kim cổ
  Cảnh đấy người đây luống đoạn trường
  
  Bà Huyện Thanh Quan
  
  
  Ngắt ra:
  
  1.
  Tạo hóa gây chi cuộc hí trường
  Đến nay thắm thoát mấy tinh sương
  Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo
  Nền cũ lâu đài bóng tịch dương
  
  2.
  Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt
  Nước còn cau mặt với tang thương
  Ngàn xưa gương cũ soi kim cổ
  Cảnh đấy người đây luống đoạn trường
  
  3.
  Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo
  Nền cũ lâu đài bóng tịch dương
  Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt
  Nước còn cau mặt với tang thương
  
  4.
  Tạo hóa gây chi cuộc hí trường
  Đến nay thắm thoát mấy tinh sương
  Ngàn xưa gương cũ soi kim cổ
  Cảnh đấy người đây luống đoạn trường
  
  Nhận xét:
  
  Bài 1: Tứ Tuyệt 3 vần bằng.
  Bài 2: Tứ Tuyệt 2 vần bằng.
  Bài 3: Tứ Tuyệt 2 vần bằng.
  Bài 4: Tứ Tuyệt 3 vần bằng.
  
  Như vậy bài thơ Tứ Tuyệt có loại 3 vần và có loại 2 vần.
  
  Phân tích kỹ hơn, chúng ta nhận thấy một bài thơ Thất Ngôn Bát Cú Đường Luật là do hai bài thơ Tứ Tuyệt ghép lại mà thành, 4 câu đầu là Tứ Tuyệt 3 vần, 4 câu sau là Tứ Tuyệt 2 vần. Điểm đặc biệt đáng lưu ý là 4 câu giữa (3-4-5-6) đối nhau từng cặp một (câu 3-4 đối nhau, câu 5-6 đối nhau) theo phép đối thơ loại 7 chữ (còn gọi là đối ngẫu).
  Nếu chỉ làm thơ Tứ Tuyệt thường thì chúng ta không cần làm có đối. Nếu làm thơ Thất Ngôn Bát Cú thì bắt buộc phải có đối như đã nói trên.
  
  Dừng lại ở thơ Tứ Tuyệt, chúng ta có thể làm nhiều bài thơ Tứ Tuyệt cùng diễn tả chung một ý (một nội dung) gọi là Tứ Tuyệt Trường Thiên, dài bao nhiêu cũng được, nhưng nên ngắt ra từng đoạn, mỗi đoạn 4 câu. Muốn làm loại 3 vần cũng được (như bài thơ Hai Sắc Hoa Ti-gôn của T.T.Kh.). Muốn làm loại 2 vần cũng được (như bài thơ Hoa Trắng Thôi Cài Trên Áo Tím của Kiên Giang Hà Huy Hà). Muốn làm lẫn lộn (mixed) vừa 3 vần vừa 2 vần cũng được.
  
  Bây giờ trở lại ý chính của bài Tứ Tuyệt 2 vần bằng. Vì chưa làm thơ Thất Ngôn Bát Cú nên chúng ta chỉ làm thơ Tứ Tuyệt không có đối (tương tự như loại 3 vần mà chúng ta đã làm ở bài 1).
  
  Vậy chúng ta cùng nhau bắt đầu làm bài thực hành
  
  BẢNG LUẬT:
  
  
  T - T - B - B - B - T - T
  B - B - T - T - T - B - B (vần)
  B - B - T - T - B - B - T
  T - T - B - B - T - T - B (vần)
  
  
  Bài thơ thí dụ để minh họa:
  
  1.
  Xác pháo còn vương màu mực tím
  Thư tình vẫn thắm chữ yêu thương
  Nhưng ai lại nỡ quên thề ước
  Nước mắt nào vơi nỗi đoạn trường
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  2.
  Đọc áng thơ sầu sa nước mắt
  Nghe lời giã biệt giọt châu rơi
  Trời cao nỡ đoạn tình đôi lứa
  Kẻ nhớ người thương khổ cả đời
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  3.
  Yến phượng lìa đàn ai oán thảm
  Uyên ương lẻ bạn ngẩn ngơ sầu
  Đôi ta cách trở ngàn sông núi
  Ngắm mảnh trăng tàn lệ thấm bâu
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  4.
  Nếu chẳng cùng em chung lối mộng
  Anh vào cửa Phật nguyện tu hành
  Chuông chiều mõ sớm quên tình lụy
  Gởi lại am thiền mái tóc xanh
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  2. TỨ TUYỆT LUẬT BẰNG VẦN BẰNG - 2 VẦN (KHÔNG ĐỐI)
  
  BẢNG LUẬT:
  
  B - B - T - T - B - B - T
  T - T - B - B - T - T - B (vần)
  T - T - B - B - B - T - T
  B - B - T - T - T - B - B (vần)
  
  
  Ghi chú: Đây là bản chính luật (sẽ có bảng luật bất luận sau). Mới đầu chúng ta nên cố gắng giữ theo chính luật để âm điệu bài thơ được hay. Tuy có bị gò bó nhưng sau nầy sẽ dễ cho chúng ta hơn.
  Các tiếng cuối của các câu 2 và 4 bắt buộc phải cùng vần với nhau.
  
  
  Bài thơ thí dụ để minh họa:
  
  1.
  Hè về đỏ thắm màu hoa phượng
  Ánh mắt buồn tênh buổi bãi trường
  Gạt lệ chia tay người mỗi ngã
  Âm thầm cố nén giọt sầu thương
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  2.
  Trên sông khói sóng buồn hiu hắt
  Dõi mắt phương trời nhớ cố hương
  Trắng xóa màn sương trời chớm lạnh
  Thương ai khắc khoải đoạn can trường

-Những nét chính của thể thơ Thất ngôn tứ tuyệt:

+thể thơ mỗi bài có 4 câu và mỗi câu 7 chữ

-Nêu cách gieo vần:

,+Trong đó các câu 1,2,4 hoặc chỉ các câu 2,4 hiệp vần với nhau ở chữ cuối, tức là chỉ có 28 chữ trong một bài thơ thất ngôn tứ tuyệt, là phân nửa của thất ngôn bát cú.

-Luật Bằng Trắc :

BẢNG LUẬT:

T - T - B - B - T - T - B (vần)
B - B - T - T - T - B - B (vần)
B - B - T - T - B - B - T
T - T - B - B - T - T - B (vần)

-Những luật gì trong thể Thất ngôn tứ tuyệt:

+Luật thơ

• Thất ngôn tứ tuyệt theo Đường luật: Có quy luật nghiêm khắc về Luật, Niêm và Vần và có bố cục rõ ràng.
• Thất ngôn tứ tuyệt theo Cổ phong: Không theo quy luật rõ ràng, có thể dùng một vần (độc vận) hay nhiều vần (liên vận) nhưng vần vẫn phải thích ứng với quy luật âm thanh, có nhịp bằng trắc xen nhau cho dễ đọc.
• Luật :" Nhất tam ngũ bất luận
• Nhị tứ lục phân minh"
• Nghĩa: Câu 1, 3, 5, không bàn luận
• Còn câu 2, 4, 6 bàn luận đến

• THƠ TỨ TUYỆT
  
  Thơ tứ tuyệt đã có từ lâu, trước khi có thơ thất ngôn và ngũ ngôn bát cú. Đầu tiên, thơ tứ tuyệt có nghĩa khác với nghĩa hiện tại: “tứ” là bốn và “tuyệt” có nghĩa là tuyệt diệu. Bài thơ chỉ có 4 câu mà diễn tả đầy đủ ý nghĩa của tác giả muốn trình bày nên người ta mới gọi 4 câu thơ đó là tứ tuyệt.
  Tuy nhiên, sau khi có thơ thất ngôn và ngũ ngôn bát cú (luật thi) vào đời nhà Đường, thì thơ tứ tuyệt lại phải được làm theo quy tắc về niêm, vần, luật, đối của lối thơ thất ngôn hay ngũ ngôn bát cú. Vì vậy, sau nầy người ta giải thích chữ “tuyệt” là ngắt hay dứt. Nghĩa là thơ tứ tuyệt là do người ta làm theo cách ngắt lấy 4 câu trong bài bát cú để làm ra bài tứ tuyệt. Do đó niêm, vần, luật, đối của bài tứ tuyệt phải tùy theo cách ngắt từ bài bát cú mà thành.
  Thơ tứ tuyệt có 2 thể là luật trắc vần bằng và luật bằng vần bằng.
  Mỗi thể đều có một Bảng Luật coi như "công thức" căn bản mà người làm thơ phải tuân theo.
  
  1. TỨ TUYỆT LUẬT TRẮC VẦN BẰNG (không đối)
  
  Sau đây là Bảng Luật Thơ Tứ Tuyệt Luật Trắc Vần Bằng:
  
  BẢNG LUẬT:
  
  T - T - B - B - T - T - B (vần)
  B - B - T - T - T - B - B (vần)
  B - B - T - T - B - B - T
  T - T - B - B - T - T - B (vần)
  
  Ghi chú: Đây là bản chính luật (sẽ có bảng luật bất luận sau). Mới đầu chúng ta nên cố gắng giữ theo chính luật để âm điệu bài thơ được hay. Tuy có bị gò bó nhưng sau nầy sẽ dễ cho chúng ta hơn (trước khó sau dễ).
  Các chữ cuối của các câu 1-2-4 bắt buộc phải cùng vần với nhau.
  
  Bài thơ thí dụ để minh họa:
  
  1.
  Thuở ấy tuy còn tuổi ấu thơ
  Mà sao vẫn nhớ đến bây giờ
  Xuân về nũng nịu đòi mua pháo
  Để đón giao thừa thỏa ước mơ
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  2.
  Dõi mắt tìm ai tận cuối trời
  Thu về chiếc lá ngậm ngùi rơi
  Cay cay giọt lệ sầu chan chứa
  Mộng ước tình ta đã rã rời
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  3.
  Một nửa vầng trăng rụng xuống cầu
  Đôi mình cách trở bởi vì đâu
  Canh tàn khắc lụn hồn tê tái
  Đối bóng đèn khuya nuốt lệ sầu
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  2. TỨ TUYỆT LUẬT BẰNG VẦN BẰNG (không đối)
  
  Sau đây là Bảng Luật Thơ Tứ Tuyệt Luật Trắc Vần Bằng:
  
  BẢNG LUẬT:
  
  B - B - T - T - T - B - B (vần)
  T - T - B - B - T - T - B (vần)
  T - T - B - B - B - T - T
  B - B - T - T - T - B - B (vần)
  
  
  Ghi chú: Đây là bản chính luật (sẽ có bảng luật bất luận sau). Mới đầu chúng ta nên cố gắng giữ theo chính luật để âm điệu bài thơ được hay. Tuy có bị gò bó nhưng sau nầy sẽ dễ cho chúng ta hơn (trước khó sau dễ).
  Các chữ cuối của các câu 1-2-4 bắt buộc phải cùng vần với nhau.
  
  Bài thơ thí dụ để minh họa:
  
  1.
  Đôi mình cách biển lại ngăn sông
  Dõi mắt tìm nhau nhỏ lệ hồng
  Ngắm ánh trăng thề thương kỷ niệm
  Đêm trường thổn thức nhớ mênh mông
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  2.
  Đêm nghe tiếng gió nhớ miên man
  Mộng ước tình ta đã lụn tàn
  Thánh thót hiên ngoài mưa rả rích
  Mi buồn lệ ứa mãi không tan
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  3.
  Rừng phong nhuộm tím cả khung trời
  Lá úa lìa cành gió cuốn rơi
  Lối cũ đường xưa em đếm bước
  Miên man kỷ niệm đã xa vời
  
  Hoàng Thứ Lang
  Sau đây là Luật về Điệu thơ:
  
  Điệu thơ là cách xếp đặt các tiếng trong câu thơ sao cho êm tai dễ đọc để bài thơ có âm hưởng du dương trầm bổng như nhạc điệu.
  
  Điệu thơ gồm có 3 phần chính như sau:
  
  1. Nhịp điệu: thơ ĐL nhịp chẵn, ngắt nhịp 2 hoặc 4 tiếng trọn nghĩa.
  
  2. Âm điệu: nên làm theo chính luật để bài thơ có âm điệu êm tai trầm bổng.
  
  3. Vần điệu: nên gieo vần ở cuối các câu 1-2-4-6-8 xen kẻ tiếng không có dấu và tiếng có dấu huyền để bài thơ khi đọc lên nghe du dương trầm bổng như điệu nhạc. Ngoài ra chúng ta nên cố gắng gieo vần chính vận. Sau nầy khi "nhuyễn" rồi chúng ta có thể theo thông vận và theo luật bất luận. Muốn cho bài thơ có âm điệu hay thì tiếng thứ 4 và tiếng thứ 7 của những câu luật trắc vần bằng không nên dùng trùng một thanh bằng. Nghĩa là nếu tiếng thứ 4 không dấu thì tiếng thứ 7 phải dấu huyền và ngược lại. Tuy nhiên nếu không tìm được từ nào khác có ý nghĩa hay hơn thì chúng ta dùng trùng cũng được mà vẫn không bị sai luật thơ.
  
  Hoàng Thứ Lang

   

• tieuhongphong 
  February 12th 2011, 1:17 am 

• BÀI II
  
  THƠ TỨ TUYỆT VẦN BẰNG - 2 VẦN
  
  Thơ Tứ Tuyệt Vần Bằng 2 vần cũng có hai thể:
  - Luật Trắc Vần Bằng.
  - Luật Bằng Vần Bằng.
  
  Đầu tiên, chúng ta cùng nhau tìm hiểu về Tứ Tuyệt Luật Trắc Vần Bằng - 2 vần.
  
  Sau đây là Bảng Luật Thơ Tứ Tuyệt Luật Trắc Vần Bằng - 2 vần:
  
  1. THƠ TỨ TUYỆT LUẬT TRẮC VẦN BẰNG - 2 VẦN (KHÔNG ĐỐI)
  
  BẢNG LUẬT:
  
  
  T - T - B - B - B - T - T
  B - B - T - T - T - B - B (vần)
  B - B - T - T - B - B - T
  T - T - B - B - T - T - B (vần)
  
  
  Ghi chú: Đây là bản chính luật (sẽ có bảng luật bất luận sau). Mới đầu chúng ta nên cố gắng giữ theo chính luật để âm điệu bài thơ được hay. Tuy có bị gò bó nhưng sau nầy sẽ dễ cho chúng ta hơn.
  Các tiếng cuối của các câu 2 và 4 bắt buộc phải cùng vần với nhau.
  
  Trước khi đi vào chi tiết của bài Tứ Tuyệt Luật Trắc Vần Bằng - 2 vần, chúng ta thử cùng nhau ngắt bài thơ Thất Ngôn Bát Cú ra thành nhiều bài Tứ Tuyệt để "nghiên cứu" và phân tích.
  
  Bài thơ Thất Ngôn Bát Cú có thể ngắt thành 4 bài thơ Tứ Tuyệt theo 4 cách như sau:
  - Bài 1: 4 câu đầu (1-4).
  - Bài 2: 4 câu cuối (5-8 ).
  - Bài 3: 4 câu giữa (3-6).
  - Bài 4: 2 câu đầu (1-2) và 2 câu cuối (7-8 ).
  
  Thí dụ: bài thơ sau đây:
  
  THĂNG LONG THÀNH HOÀI CỔ
  
  Tạo hóa gây chi cuộc hí trường
  Đến nay thắm thoát mấy tinh sương
  Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo
  Nền cũ lâu đài bóng tịch dương
  Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt
  Nước còn cau mặt với tang thương
  Ngàn xưa gương cũ soi kim cổ
  Cảnh đấy người đây luống đoạn trường
  
  Bà Huyện Thanh Quan
  
  
  Ngắt ra:
  
  1.
  Tạo hóa gây chi cuộc hí trường
  Đến nay thắm thoát mấy tinh sương
  Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo
  Nền cũ lâu đài bóng tịch dương
  
  2.
  Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt
  Nước còn cau mặt với tang thương
  Ngàn xưa gương cũ soi kim cổ
  Cảnh đấy người đây luống đoạn trường
  
  3.
  Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo
  Nền cũ lâu đài bóng tịch dương
  Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt
  Nước còn cau mặt với tang thương
  
  4.
  Tạo hóa gây chi cuộc hí trường
  Đến nay thắm thoát mấy tinh sương
  Ngàn xưa gương cũ soi kim cổ
  Cảnh đấy người đây luống đoạn trường
  
  Nhận xét:
  
  Bài 1: Tứ Tuyệt 3 vần bằng.
  Bài 2: Tứ Tuyệt 2 vần bằng.
  Bài 3: Tứ Tuyệt 2 vần bằng.
  Bài 4: Tứ Tuyệt 3 vần bằng.
  
  Như vậy bài thơ Tứ Tuyệt có loại 3 vần và có loại 2 vần.
  
  Phân tích kỹ hơn, chúng ta nhận thấy một bài thơ Thất Ngôn Bát Cú Đường Luật là do hai bài thơ Tứ Tuyệt ghép lại mà thành, 4 câu đầu là Tứ Tuyệt 3 vần, 4 câu sau là Tứ Tuyệt 2 vần. Điểm đặc biệt đáng lưu ý là 4 câu giữa (3-4-5-6) đối nhau từng cặp một (câu 3-4 đối nhau, câu 5-6 đối nhau) theo phép đối thơ loại 7 chữ (còn gọi là đối ngẫu).
  Nếu chỉ làm thơ Tứ Tuyệt thường thì chúng ta không cần làm có đối. Nếu làm thơ Thất Ngôn Bát Cú thì bắt buộc phải có đối như đã nói trên.
  
  Dừng lại ở thơ Tứ Tuyệt, chúng ta có thể làm nhiều bài thơ Tứ Tuyệt cùng diễn tả chung một ý (một nội dung) gọi là Tứ Tuyệt Trường Thiên, dài bao nhiêu cũng được, nhưng nên ngắt ra từng đoạn, mỗi đoạn 4 câu. Muốn làm loại 3 vần cũng được (như bài thơ Hai Sắc Hoa Ti-gôn của T.T.Kh.). Muốn làm loại 2 vần cũng được (như bài thơ Hoa Trắng Thôi Cài Trên Áo Tím của Kiên Giang Hà Huy Hà). Muốn làm lẫn lộn (mixed) vừa 3 vần vừa 2 vần cũng được.
  
  Bây giờ trở lại ý chính của bài Tứ Tuyệt 2 vần bằng. Vì chưa làm thơ Thất Ngôn Bát Cú nên chúng ta chỉ làm thơ Tứ Tuyệt không có đối (tương tự như loại 3 vần mà chúng ta đã làm ở bài 1).
  
  Vậy chúng ta cùng nhau bắt đầu làm bài thực hành
  
  BẢNG LUẬT:
  
  
  T - T - B - B - B - T - T
  B - B - T - T - T - B - B (vần)
  B - B - T - T - B - B - T
  T - T - B - B - T - T - B (vần)
  
  
  Bài thơ thí dụ để minh họa:
  
  1.
  Xác pháo còn vương màu mực tím
  Thư tình vẫn thắm chữ yêu thương
  Nhưng ai lại nỡ quên thề ước
  Nước mắt nào vơi nỗi đoạn trường
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  2.
  Đọc áng thơ sầu sa nước mắt
  Nghe lời giã biệt giọt châu rơi
  Trời cao nỡ đoạn tình đôi lứa
  Kẻ nhớ người thương khổ cả đời
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  3.
  Yến phượng lìa đàn ai oán thảm
  Uyên ương lẻ bạn ngẩn ngơ sầu
  Đôi ta cách trở ngàn sông núi
  Ngắm mảnh trăng tàn lệ thấm bâu
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  4.
  Nếu chẳng cùng em chung lối mộng
  Anh vào cửa Phật nguyện tu hành
  Chuông chiều mõ sớm quên tình lụy
  Gởi lại am thiền mái tóc xanh
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  2. TỨ TUYỆT LUẬT BẰNG VẦN BẰNG - 2 VẦN (KHÔNG ĐỐI)
  
  BẢNG LUẬT:
  
  B - B - T - T - B - B - T
  T - T - B - B - T - T - B (vần)
  T - T - B - B - B - T - T
  B - B - T - T - T - B - B (vần)
  
  
  Ghi chú: Đây là bản chính luật (sẽ có bảng luật bất luận sau). Mới đầu chúng ta nên cố gắng giữ theo chính luật để âm điệu bài thơ được hay. Tuy có bị gò bó nhưng sau nầy sẽ dễ cho chúng ta hơn.
  Các tiếng cuối của các câu 2 và 4 bắt buộc phải cùng vần với nhau.
  
  
  Bài thơ thí dụ để minh họa:
  
  1.
  Hè về đỏ thắm màu hoa phượng
  Ánh mắt buồn tênh buổi bãi trường
  Gạt lệ chia tay người mỗi ngã
  Âm thầm cố nén giọt sầu thương
  
  Hoàng Thứ Lang
  
  
  2.
  Trên sông khói sóng buồn hiu hắt
  Dõi mắt phương trời nhớ cố hương
  Trắng xóa màn sương trời chớm lạnh
  Thương ai khắc khoải đoạn can trường

Mk trả lời ở câu trên rồi nhé!!

Qua Đèo Ngang thuộc thể loại

Thất ngôn bát cú

     + Tám câu, mỗi câu 7 chữ

     + Cách gieo vần: cuối các câu 1, 2, 4, 6, 8

     + Câu 3 và 4 đối nhau, câu 5 và câu 6 đối nhau

- Bài thơ được ngắt nhịp 4/3, đặc biệt có những câu thơ tác giả đặt dấu chấm, phẩy để nhấn mạnh hơn vào nhịp điệu của bài:

“Trên giàn thiên lí. Bóng xuân sang”

“Có kẻ theo chồng, bỏ cuộc chơi”.

- Cách gieo vần: vàng – sang, trắng – nắng, chang – chang. Các vần kết thúc bằng âm “ng” tạo ra sự ngân nga, vang vọng mãi của bài thơ. 

- So sánh với một bài thơ trung đại:

Thể thơ thất ngôn bát cú được hình thành từ thời nhà Đường. Một thời gian dài trong chế độ phong kiến, thể thơ này đã được dùng cho việc thi cử tuyển chọn nhân tài. Thể thơ này đã được phổ biến ở nước ta vào thời Bắc thuộc và chủ yếu được những cây bút quý tộc sử dụng.

Cấu trúc bài thơ thất ngôn bát cú gồm 8 câu, mỗi câu 7 chữ. Nếu tiếng thứ hai của câu 1 là vẫn bằng thì gọi là thể bằng, là vần trắc thì gọi là thể trắc. Thể thơ quy định rất nghiêm ngặt về luật bằng trắc. Luật bằng trắc này đã tạo nên một mạng âm thanh tinh xảo, uyển chuyển cân đối làm lời thơ cứ du dương như một bản tình ca. Người ta đã có những câu nối vấn đề về luật lệ của bằng trác trong từng tiếng ở mỗi câu thơ: các tiếng nhất - tam - ngũ bất luận còn các tiếng: nhị - tứ - lục phân minh. Tuy nhiên trong quá trình sáng tác bằng sự sáng tạo của mình, các tác giả đã làm giảm bớt tính gò bó, nghiêm ngặt của luật bằng - trắc để tâm hồn lãng mạn có thể bay bổng trong từng câu thơ. Ví dụ trong bài "Qua Đèo Ngang" được viết theo thể bãng:

"Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà t T b B t T B Cỏ cây chen đá lá chen hoa t B b T t B B

Về vần, thể thơ thường có vần bằng được gieo ở tiếng cuối các câu 1-2-4-6-8. Vần vừa tạo sự liên kết ý nghĩa vừa có tác dụng tạo nên tính nhạc cho thơ. Ví dụ trong bài "Qua Đèo Ngang”, vẫn được gieo là vần "a".

Thể thơ còn có sự giống nhau về mặt âm thanh ở tiếng thứ 2 trong các cặp câu: 1 - 8, 2 - 3, 4 - 5, 6 - 7. Chính điều này tạo cho bài thơ một kết cấu chặt chẽ và nhịp nhàng trong âm thanh. Trong bài thơ "Qua Đèo Ngang": câu 1 - 8 giống nhau ở tất cả các tiếng, trừ tiếng thứ 6 (TTBBTB) câu 2-3 giống nhau ở các tiếng 2, 4, 6 (BTB)...

Vế đối, thể thơ có đối ngẫu tương hỗ hoặc đối ngẫu tương phản ở các câu: 3 - 4, 5 – 6. Ở bài thơ "Qua Đèo Ngang" câu 3 - 4 hỗ trợ nhau để bộc lộ sự sống thưa thớt, ít ỏi của con người giữa núi đèo hoang sơ, câu 5-6 cùng bộc lộ nỗi nhớ nước thương nhà của tác giả. Các câu đối cả về từ loại, âm thanh, ý nghĩa.

Cấu trúc của thể thơ thất ngôn bát cú gồm bốn phần: Hai câu đề nêu cảm nghĩ chung về người, cảnh vật, hai câu thực miêu tả chi tiết về cảnh, việc, tình để làm rõ cho cảm xúc nêu ở hai câu đề; hai câu luận: bàn luận, mở rộng cảm xúc, thường nêu ý tưởng chính của nhà thơ; hai câu kết: khép lại bài thơ đồng thời nhấn mạnh những cảm xúc đã được giãi bày ở trên. Cấu trúc như vậy sẽ làm tác giả bộc lộ được tất cả nguồn cảm hứng sáng tác, ngạch cảm xúc mãnh liệt để viết lên những bài thơ bất hủ.

Còn về cách ngắt nhịp của thể thơ, phổ biến là 3 - 4 hoặc 4 - 3 (2 - 2 - 3; 3 - 2 - 2). Cách ngắt nhịp tạo nên một nhịp điệu êm đềm, trôi theo từng dòng cảm xúc của nhà thơ.

Thể thơ thất ngôn bát cú thực sự là một thể tuyệt tác thích hợp để bộc lộ những tình cảm da diết, mãnh liệt đến cháy bỏng đối với quê hương đất nước thiên nhiên. Chính điều đó đã làm tăng vẻ đẹp bình dị của thể thơ. Có những nhà thơ với nguồn cảm hứng mênh mông vô tận đã vượt lên trên sự nghiêm ngặt của thể thơ phá vỡ cấu trúc vần, đối để thể hiện tư tưởng tình cảm của mình. Tóm lại, thể thơ thất ngôn bát cú mãi mãi là một trang giấy thơm tho để muôn nhà thơ viết lên những sáng tác nghệ thuật cao quý cho đời sau.

Tham khảo:

Thơ Đường luật là một thể thơ có nguồn gốc từ Trung Quốc, thể thơ này đã phát triển mạnh mẽ ở ngay chính quê hương của nó và có sức lan tỏa mạnh mẽ sang các khu vực lân cận, trong đó có Việt Nam. Thơ Đường luật có một hệ thống quy tắc phức tạp được thể hiện ở năm điểm sau: Luật, niêm, vần, đối và bố cục. Về hình thức thơ Đường luật có nhiều loại, tuy nhiên thất ngôn bát cú được coi là một dạng chuẩn, là thể thơ tiêu biểu trong thơ ca trung đại.

Thơ thất ngôn bát cú gồm tám câu, mỗi câu bảy chữ. Đường luật là luật thơ có từ đời Đường (618- 907) ở Trung Quốc. Vậy tổng thể một bài thất ngôn bát cú gồm 56 chữ. Có gieo vần (chỉ một vần) ở các chữ cuối của các câu 1, 2, 4, 6, 8, hiệp vần bằng với nhau. Ví dụ như trong bài thơ Qua đèo Ngang của Bà huyện Thanh Quan, quy tắc này được thể hiện một cách đặc biệt rõ ràng:

Bước tới đèo Ngang bóng xế tà

Cỏ cây chen lá, đá chen hoa

Lom khom dưới núi, tiều vài chú

Lác đác bên sông, chợ mấy nhà

Nhớ nước đau lòng con quốc quốc

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia

Dừng chân đứng lại, trời non nước

Một mảnh tình riêng, ta với ta.

Chúc bạn học tốt!